ვინ არის ქალი, რომელმაც ამერიკაში რუსთაველის სახელობის გამომცემლობა დააარსა?
წარმატებული ქართველი ემიგრანტი მაკა კვერენჩხილაძე-კარტაიზერი წლებია ამერიკაში, ქალაქ ჩიკაგოში (ილინოისის შტატი) ცხოვრობს და მოღვაწეობს. მუდმივად სიახლეების ძიებამ, ცხოვრებისეული გამოწვევების გონივრულად გადაჭრამ და შრომისმოყვარეობამ ამაოდ არც ამჯერად ჩაიარა…
პროფესიით ფილოლოგმა, უცხო ქვეყანაში პედაგოგიურ მოღვაწეობასთან ერთად გამოსცა წიგნები: „ბილიკები ამერიკისკენ“, „სული სივრცეში“, „ლეპტოპიადა“; მეოთხე წიგნი ინგლისურ ენაზე: „გაყოფილი სული – თანამედროვე ემიგრანტის ცხოვრება “ – თუმცა კიდევ ბევრ საქმიანობაშია ჩართული და სამომავლო პროექტებიც აქვს.
და ეს ყველაფერი – სამ შვილსა და ოჯახზე ზრუნვის პარალელურად…
„აქამდე კი მოვედით, მაგრამ რესურსები იწურება, ყველაფერს განახლება და ენერგიის შთაბერვა სჭირდება. ახლა კრიტიკული ზღვარია, ახლა წითელი გვინთია, თან – უკვე ძალიან დიდი წითელი! ახლა თუ არ მივხვდებით, რომ ქართულს, ქართველს ჯაჭვად ჩავებათ და ერთმანეთს გავატანინოთ ლელო, იქნებ მალე, ძალიან მალეც, უკვე გვიანიც იყოს…“, – ამბობს მაკა ჩვენს კორესპონდენტთან ვრცელ და საინტერესო ინტერვიუში.
მაკა, თქვენს წიგნში „ბილიკები ამერიკისკენ“ წერთ, რომ ერთგვარი დანაშაულის გრძნობა გაქვთ მშობლებისა და სამშობლოს წინაშე; მოდით, საუბარი ამით დავიწყოთ…
მე იმ თაობის წარმომადგენელი ვარ, სტუდენტობა იმ ძველ, ახლა უკვე სანატრელ სიმშვიდეში რომ დაიწყეს, მაგრამ ბოლო წლები ახალგაზრდული გამოღვიძების პერიოდი იყო, რომელიც გაგრძელდა სისტემის დანგრევით, სოციალური არეულობითა და ახალი, ჯერაც უცნობი ცხოვრების გაურკვეველი მდგომარეობითა და უსასრულო იმედებით.
ეს ის პერიოდი იყო, როცა უკვე ოჯახის შექმნის ასაკმაც მოგვიწია იმ ძველი საქართველოს მენტალიტეტით: 20 წლის გოგოც და ბიჭიც დაოჯახებული უნდა ყოფილიყო. და მეც, იმ დინების ერთ-ერთმა მონაწილემ, რომელსაც, ამავე დროს, სამოქალაქო ომისგან დანგრეული, ჩაბნელებული ჯიხურების ქალაქი მექცა რეალობად, ოჯახი შევქმენი.
უფროსი ვაჟის შემდეგ ტყუპი გამიჩნდა და სამი შვილის დედაც იმ დროს გავხდი, როცა ამდენი შვილის ყოლა ჯერ კიდევ იშვიათობა იყო. ის წლები ხალხისთვის ემოციურად, ფიზიკურად, მატერიალურად თუ სოციალურად გადარჩენის წლები იყო, პოლიტიკური თვალსაზრისით – ქვეყნისთვისაც.
მაშინ გაზეთ „სიტყვასა“ და „ქართულ ქრონიკაში“ ვმუშაობდი, მაგრამ არეულობის წლებმა ჩემი სამსახურები „თან გაიყოლა“ და მეც მალე დროებას ავუწყვე ფეხი – გაყიდვების ოპერატორი გავხდი საკაბელო ტელევიზია „აიეტი ტვ“-ში, რომელიც, როგორც ყველაფერი დანარჩენი, იმ დროს იდგამდა ფეხს ახლებური სისტემისა თუ უსისტემობის ჩამოყალიბების ფონზე. მაშინდელ ჩემს სამსახურს „ბონუსი“ ერქვა.
მაგრამ 1998 წლის ზაფხულში, იმერეთში დასასვენებლად ყოფნისას ჩემი უფროსი ბიჭის სხეულის დამწვრობამ და ამ დამწვრობის გართულებამ ბედის მიმართულება სრულიად შეცვალა.
იმ დროს ამერიკის ოჰაიოს შტატში, მაგისტრატურაში სწავლობდა ჩემი ძმა, რომელიც 1989 წელს პირველი გაცვლითი სასწავლო პროგრამის გამარჯვებული გახდა. იგი ცინცინატის შრაინერების დამწვრობის უფასო მკურნალობის საავადმყოფოს დაუკავშირდა და ჩვენც ამერიკაში გავემგზავრეთ.
ჩვენი სამკურნალო ვიზიტი ცინცინატში მალევე დასრულდა, რადგან სანამ საბუთების საკითხი მოგვარდებოდა და წასვლას მოვახერხებდით, მანამდე, ქართველი ექიმების უბადლო ოსტატობის წყალობით, ჭრილობა თითქმის შეხორცებული იყო… მაგრამ ამ ვიზიტმა ჩემს ცხოვრებაში რაღაც ახალი გააჩინა…
არჩევანი ორ კონტრასტს შორის გააკეთეთ: ჩაბნელებული, გაძარცვული საქართველო თუ თვალისმომჭრელად კაშკაშა ქვეყანა, როგორც გადარჩენის შანსი…
თქვენც ხომ გახსოვთ, იმ დროს ხელფასები რა მცირე იყო საქართველოში და თან ჩემი დამოუკიდებლობისა და მუდამ რაღაცის გაუჯობესების მსურველი ბუნებისთვის ეს შესაძლებლობა ნამდვილად სინათლე აღმოჩნდა. და მეც ბევრი აღარ მიფიქრია: კეთილშობილი ამერიკელი ოჯახის მიერ ნაჩუქარი თანხით ბილეთი ვიყიდე და ექვსი თვით სამუშაოდ დავბრუნდი ამერიკაში. მას მერე იწყება 6-თვიანი ცხოვრების პერიოდები ამერიკასა და საქართველოში. სამშობლოში დაბრუნებულს კი, ყოველთვის საზოგადოების ძველი აზროვნება მეჯახებოდა: „შენ რა, ამერიკაში ხომ არ გგონია თავი?!“ ყოველი ჩემი იდეა „ამერიკულად აზროვნების“ იარლიყით იბლოკებოდა, ეს კი ჩემს ბუნებას ეწინააღმდეგება.
და მეც, 2003-ში როცა მეგონა, რომ „წერტილი დავუსვი“ ამერიკას, თურმე ბედი კვლავ ამ შორეული ქვეყნისკენ მიკვალავდა გზებს: ერთი წლის შემდეგ უკვე სამივე ბავშვით ისევ რაღაცის შესაცვლელად გავემგზავრე ამერიკაში. იმ დროისთვის უკვე კარგა ხნის გაცილებული ვიყავი ბავშვების მამასთან, რომელთანაც ცხოვრების გაგრძელება ჩემი ბუნებისთვის ყოვლად შეუძლებელი იქნებოდა, – ჩემი ხასიათი მუდმივი სიახლეების ძიება, მიზნების დასახვა და მათი განხორციელებისკენ სიარულია. ალბათ, ამერიკაშიც ამ ხასიათმა მატარა და დღეს ბოლომდე არცერთ ქვეყანას აღარ ვეკუთვნი და, ამავდროულად, ვეკუთვნი ორივეს; დღეს მე ახალი, მესამე კულტურის შვილი ვარ…
ამ ეტაპამდე კი „ბილიკებმა“ მიგიყვანათ, რომელიც უცხო თვალისთვის შეიძლება „გზა – ფართო“ იყოს; რამდენად ძნელადგასავლელი აღმოჩნდა ეს გზა?
ჩემი ბილიკები მუდმივად სავსე იყო სიახლეებით, საინტერესო, დიდი ადამიანებით, ახალ-ახალი ადგილების მონახულებით, ახალ-ახალი სიმაღლეების დაპყრობით, მუდმივი ძიებით, მუდმივი აღმოჩენებით… თითქოს ეს ყოველივე ჯაჭვის რგოლებივით ებმება ერთმანეთს და თითოეული რგოლი წინა ეტაპს ასრულებს და ახალს იწყებს.
რა თქმა უნდა, წარმოუდგენელია, ამდენს სირთულეებთან შეჯახებისა და მათი დაძლევის გარეშე მიაღწიო; ცხადია, იყო დრო, როცა ასე იოლად არ ვსაუბრობდი წინაღობების კარგ მხარეზე. მაშინ ბევრიც მიტირია და ახლობლებში შურისგან აფეთქებული ენერგიების გამო ბევრი გულისტკენაც განმიცდია. ახლა უკვე როცა მსგავსი ენერგიები მეჯახება, გულთან არ მიმაქვს, რადგან ვიცი, რომ ისინი საკუთარ თავთან ჭიდილში არიან.
ალბათ ბევრისთვის ნაცნობი თემაა; შემოქმედი ადამიანისთვის კი ყველა განცდა შეიძლება გახდეს შთაგონების წყარო… ძირითადად, საიდან იღებთ მუხტს ინსპირაციისთვის?
ჩემი შემოქმედების წყარო თავად ჩემი ცხოვრებაა. როგორც დათო ტურაშვილმა არაერთხელ მითხრა: მწერლები ეძებენ მასალას, შენი ცხოვრება კი პირდაპირ წიგნია, მასალა და ინსპირაცია ყოველწამს გაქვსო.
დრო მჭირდება, მეტი რომ ვწერო. თავიდან სულ ვფიქრობდი, რატომ წამოვედი საქართველოდან, რატომ მოვწყვიტე შვილები ფესვებს?.. ამის შედეგად, 2012 წელს დაიწერა ჩემი პირველი წიგნი „ბილიკები ამერიკისკენ“, ხოლო ამერიკელი მკითხველისთვის ამ წიგნის ინგლისური ვარიანტი „გაყოფილი სული – თანამედროვე ემიგრანტის მემუარი“ 2017 წელს ჩიკაგოში თავად გამოვეცი.
ასე, თანდათან, ჩემი მწერლური საქმიანობა განვითარდა და საგამომცემლო საქმიანობაში გადაიზარდა.
ზუსტად მაგ თემაზე მინდოდა გადასვლა: ამ დღეებში ნიუ-იორკის ქართული კულტურის ცენტრში გაიმართა თქვენი გამომცემლობა „რუსთაველი ფაბლიშინგის“ პრეზენტაცია; როგორ და რა განცდებით ჩაიარა?
ეს კომპანია „რუსთაველი ფაბლიშინგ“ სულ ახლახან, 2019 წლის აპრილში დავაარსე და ამ წლების მანძილზე შეძენილ გამოცდილებას ახალი ენერგია შთავბერე. ორიოდე დღის წინ, 17 მაისს ნიუ-იორკში, ბრუკლინის კულტურის ცენტრში ქალბატონ ცუცა კაპანაძისა და ჩემი უნივერსიტეტელი მეგობრის, ფილოლოგ მარინა რეხვიაშვილის ხელშეწყობით ჩავატარე ამ გამომცემლობის პრეზენტაციის ულამაზესი საღამო. ჩემს ადრე გამოცემულ წიგნებთან ერთად, საზოგადოებას წარვუდგინეთ გამოცემლობის მიერ გამოცემული საბავშვო წიგნები, ჩემი ინგლისურენოვანი მემუარები… და იყო სიახლე: ჩვენთვის ახალი ავტორის ახალი წიგნი – ქართული ხმების ხელმძღვანელის, მომღერლისა და მწერლის, თემურ ჭკუასელის კინოსცენარი-რომანი „სიმღერით გამთბარი მიწა“ (ინგლისურ ენაზე).
ბატონი თემურის ვაჟი, დათო ჭკუასელიც ემიგრანტია; იგი მოღვაწეობს ნიუ-იორკსა და ნიუ ჯერსიში, სადაც ბავშვებსა და ყველა ასაკის მსურველს ქართულ სიმღერას აყვარებს. მისი ხელმძღვანელობით ჩამოყალიბებულმა ანსამბლმა „ზეკარმა“ და გოგონათა ანსამბლმა „მაგნოლიამ“ ქართული ჰანგებით დაამშვენეს და აამღერეს დარბაზი. სტუმრებს შორის იყვნენ ცნობილი მსახიობი ხათუნა იოსელიანი და მწერალი ქეთი იმერლიშვილი.
მაკა, მოდით, თქვენი ოჯახის შესახებ მოგვიყევით; როგორ გაიცანით მომავალი მეუღლე, როგორ განვითარდა მოვლენები…
2004 წელს რომ წავედით, ჩემი სამი ბიჭის გარდა, ორი სამსახური მქონდა; გამოდის რომ სამი ოჯახის ბავშვების მიხედვა, მათი ტარება თეატრებსა და მუზეუმებში ჩემი მოვალეობა იყო და მეც ამ ყველაფერს ვაგვარებდი. ამ დროს მალევე ახლობლების წრეში გავიცანი ჩემი მომავალი მეუღლე. ჩვენი შეხვედრების ერთი წლის მანძილზე, კიდევ ბევრ რამესთან ერთად, ვეცნობოდი კორპორაციული ამერიკის ბიზნეს-სტრუქტურასაც. იმ დროს ეს ჩემთვის მწყურვალისთვის წყლის მოწოდებასავით იყო, რადგან იმ პერიოდში პიროვნული ზრდისთვის ნაკლებად მეცალა.
საბოლოოდ, ჩვენი ამერიკაში დარჩენა ბედმა განსაზღვრა: უკან დასაბრუნებელი ბილეთები დაგვეკარგა. მე ეს ნიშნად მივიღე და გადავწყვიტე, დავრჩენილიყავი. მერე გავთხოვდი. ჩვენი ქორწინება არა მარტო შერეულ კულტურულ ღირებულებებთან ჭიდილი, არამედ პრაგმატიკოსისა და იდეალისტის სრულიად საწინააღმდეგო შეხედულებებთან გამკლავებაც აღმოჩნდა.
ცხოვრება მუდმივი ძიებაა და მეც ახლა ამ ყოველივეს უფრო მკვლევარის თვალით ვუყურებ, რაც ჩემს მწერლურ აზროვნებასაც აძლევს საზრდოს. სირთულეები გვზრდის – დასკვნა ასეთია!
თქვენ ხართ დედა სამი წარმოსადეგი ვაჟისა, რომლებიც, როგორც პიროვნებები, ფაქტობრივად, ამერიკაში ჩამოყალიბდნენ. თუ შეიძლება, მოგვიყვეთ მათზე, რა ფასეულობებით ცხოვრობენ, რას საქმიანობენ…
დიახ, ბიჭები 8-10 წლის ასაკში წავიყვანე და ახლა უფროსი, ლევანი 25-ისაა, ხოლო ტყუპები, სანდრო და ნიკა 22 მაისს 23 წლისები გახდებიან. ბიჭები ქართულად საუბრობენ და მადლობას მიძღვნიან, რომ მიუხედავად მათი წინააღმდეგობებისა, მე არ დავნებდი და მათში ქართული სული გადავარჩინე, ქართულად კითხვა და წერა შევუნარჩუნე. ბიჭები საკუთარ თავს საქართველოსთან კავშირში მოიაზრებენ და თავიანთი დედის მსგავსად მილიონ პროექტს საქართველოსთან კავშირში განიხილავენ.
ნიკა, ერთი ტყუპისცალი ბიოლოგია – გარემოს დაცვის ბაკალავრის ხარისხი მიიღო, სანდრო და ლევანი კი ჯერ კიდევ ძიებაში არიან. მათი ინტერესების სფერო რაიმე ერთი საგნით არ შემოიფარგლება: ვებდიზაინიდან დაწყებული, შემოქმედებითი საქმიანობით დასრულებული, ყველაფერი აინტერესებთ. ახლა სამივე ჩართულია ჩვენი ახალი ასპარეზის – გამომცემლობა „რუსთაველი ფაბლიშინგის“ ჩამოყალიბება-განვითრების საქმეში. ერთად ვავითარებთ იდეებსა და ვებსაიტს, მანუსკრიპტიდან – ფიზიკურ წიგნამდე; ვურთიერთობთ ახალ ავტორებთან და გამომცემლობის გასაძლიერებლად ვსახავთ გეგმებს…
პროფესიით ფილოლოგი, პედაგოგიურ მოღვაწეობასაც ეწევით. ამერიკელებთან ურთიერთობიდან გამომდინარე, მათ რაიმე სახასიათო თვისებებს ხომ არ გამოყოფდით?
რაც გავთხოვდი, მუდამ საგანმანათლებლო სფეროში ვარ; თავიდან საგამოცდო ტესტების ინსტრუქტორი და საბავშვო ბაღის მასწავლებელი ვიყავი, ამჟამად ჩიკაგოს სკოლებში შემცვლელი მასწავლებელი ვარ და სხვადასხვა კულტურათა ნაზავში ჩემი საქმიანობა რაღაც მისიად და ჩემი სიტყვის თქმად მიმაჩნია…
ასევე, ჩიკაგოში ქართული კულტურის ცენტრის ერთ-ერთი დამფუძნებელიც ვარ და იქ ქართული ენის ყოფილი მასწავლებელიც – ამერიკის ყოფილ ელჩს და მის მეუღლესაც ვასწავლე ქართული და შევაყვარე საქართველო.
ზოგადად, ამერიკელები, ისევე როგორც ქართველები, თუ ყველა სხვა ერის წარმომადგენლები, არიან ადამიანები, რომელთაც იგივე ადამიანური ღირებულებები, ემოციები, გრძნობები, სურვილები, ინტერესები აქვთ, რაც ჩვენ, ქართველებს. კარგი და ცუდი ქართველშიცაა, ამერიკელშიც და ნებისმიერ სხვა ერშიც.
ზოგადად, ამერიკელები გულღია, გულკეთილი, ხელგაშლილი, კეთილმოსურნე, კარგის დანახვის სურვილით აღსავსე ადამიანები არიან, თუ შენში კარგი დაინახეს, წარმოაჩენენ და გააძლიერებენ; ამერიკელები შენი წარმატებით ხარობენ, იზიარებენ და გზას გიხსნიან….
ჩვენთან?
უნდა ვაღიაროთ, რომ ეს თვისებები დღეს ქართველებში სულს ღაფავს და თუ ასე გავაგრძელებთ, საკუთარ გენეტიკურ კოდს სიცოცხლეს მოვუსწრაფებთ. დღეს, მსოფლიოში აღრეულ ღირებულებათა ორომტრიალში ეს განსაკუთრებით საგანგაშო და საყურადღებოა. დღეს მიდის გონებრივი ბრძოლა და იმარჯვებს ის, ვინც ჭკვიანურ სვლებს აკეთებს. ქართველს ჭკუა არ აკლია, მაგრამ თუ ემოცია და ტემპერმენტი გონებას და აზრს დაუბნელებს, საკუთარი ჯიშის ადამიანის წარმატება შეშურდება და ამის გამო დაუბლოკავს გზებს, დიდ სურათში, ის საკუთარ წარმატებასაც უმოკლებს სიცოცხლეს.
ისევე, როგორც ოჯახია საძირკველი თითოეული პიროვნების წინსვლისა, ქართველებმა მსოფლიო ასპარეზზე ერთმანეთის ოჯახად უნდა მოვიაზროთ თავი; ერთმანეთის წინსვლა უნდა გვიხაროდეს და ვიზიარებდეთ, რათა გავძლიერდეთ. სამწუხაროდ, საქართველოს ისტორია მუდმივი შინა შურია. აქამდე კი მოვედით, მაგრამ რესურსები იწურება, ყველაფერს განახლება და ენერგიის შთაბერვა სჭირდება. ახლა კრიტიკული ზღვარია, ახლა წითელი გვინთია, თან – უკვე ძალიან დიდი წითელი! ახლა თუ არ მივხვდებით, რომ ქართულს, ქართველს ჯაჭვად ჩავებათ და ერთმანეთს გავატანინოთ ლელო, იქნებ მალე, ძალიან მალეც, უკვე გვიანიც იყოს!
გეთანხმებით, ქვეყნის მდგომარეობა შორიდან უფრო მკაფიოდ ჩანს; როგორც ვიცი, საქართველოსთან ემოციურის გარდა საქმიანი კავშირებიც გაქვთ. თქვენი იდეების რეალიზებაში მთავრობის მხრიდან რამდენად გრძნობთ ხელშეწყობას?
საქართველოსთან კავშირი სულ მაქვს და მათგანაც მუდმივად ვგრძნობ ყურადღებას და მხარდაჭერას, იქნება ეს დიასპორული განყოფილება თუ სხვადასხვა ინსტანცია. იდეების განხორციელებაში ყოველთვისაც იყო თანადგომა. ახლა, ვფიქრობ, უფრო კონკრეტული დახმარებების დროა და იმედს ვიტოვებ, მეც მალე მათ უფრო კონკრეტული წინადადებებით მივმართავ…
გმადლობთ საუბრისთვის; წარმატებებს გისურვებთ პირადი მიზნების ასრულებაშიც და სამშობლოს საკეთილდღეო საქმიანობაშიც!
ესაუბრა ლუიზა ლაწუნაშვილი
მსგავს თემაზე: როგორ მოიხიბლა ამერიკელი ყმაწვილი ქართული მრავალხმიანი სიმღერით და წლების შემდეგ ნიუ-იორკში ქართული კულტურის ცენტრი დააარსა
„მადლობელი ვარ ამ უზარმაზარი ქვეყნის, რომელიც ოცნებების ასრულებაში დამეხმარა“
კომენტარები