რამდენი ნაოჭი უნდა ჰქონდეს ხინკალს: 19, 28 თუ 33? – მკვლევრის მოსაზრება
ხინკლის დამზადება აღმოსავლეთ საქართველოს მთიან რეგიონებში იღებს სათავეს. მისი გამოგონების პატივი მიეწერებათ როგორც მოხევეებს, ისე ფშავლებს, მთიულებსა და ხევსურებს. უძველესი წესით ხინკალი მსხვილად დაკეპილი ხორცით მზადდება. მთიან რაიონებში ასეთი მეთოდით ხინკალს დღემდე ამზადებენ – ასეთია მოკლე ინფორმაცია ვიკიპედიაში, თუმცა ხინკალი – ეს არის კერძი, რომელიც რელიგიურ მისტიკასთანაა წილნაყარი და ქართულ სამზარეულოში ქრისტიანობამდელ პერიოდში დამკვიდრდა.
„ხინკალი გვყავს გადასარჩენი“, – წერს ჟურნალისტი და გასტრონომიული კულტურის მკვლევარი ესმა კუნჭულია.
„ხინკლის კვლევისას [ნაოჭების შესახებ] შემხვდა 3 ვერსია: 19, 28 და 33!!!
1) 19 ნაოჭი – მთვარის 19 დღის სიმბოლოა და ასე უნდა იყოს – შემხვდა ეთნოლოგიაში! თამარ ასანიშვილი წერს, რომ 19 ნაოჭი იმიტომ, რომ მზე მე-19 სახლში დგას და ხინკალი მზეს ეწირებოდა;
2) 28 ნაოჭი: სავსე მთვარის რიცხვია და თვის სიმბოლოა; ეს მოსაზრება ფოლკლორში უხვადაა;
3) 33 ნაოჭი – ქრისტეს ასაკია – ანუ ქრისტიანობამ ქრისტეს ასაკს დაამთხვია ნაოჭები! ეს მოსაზრება შემხვდა მე-20 საუკუნის დასაწყისის ეთნოლოგ-ავტორთან!
ვაჟა-ფშაველას აქვს ნიგვზისა და ნივრის ხინკლებზე ამბები… გასტრონომიული კულტურის მუზეუმი – ამბების მუზეუმია.
ხინკალი გვყავს გადასარჩენი, ხალხო!
ეს არის უხსოვარი ფორმა და ასეთ კეთებას თაობები ხვეწდნენ. ნაქარგია, ფაქტობრივად. ხელოვნების ნიმუში. მორწმუნე ადამიანების პატივისცემით მოხვეული ნაზი ნაქარგი.
და ჰგავს ამ ფორმის შემკვრელი ტაძრების მეჩუქურთმეს(ხინკლის რელიგიაზე და მითოლოგიაზე ცალკე გიამბობთ, ახლა ერთი ოჯახის რეცეპტი).
ფარშში მთიულები მხოლოდ ხახვს,წიწაკას და მარილს ამატებენ და წყლით ათხელებენ; მოხევეები და თუშები ამ ყველაფერს კვლიავს ამატებენ!!! კვლიავი არ არისო ძირა, როგორც ბევრი წერს ხოლმეო, მიხსნის ჩემი მთხრობელი ნანა აფციაური, კვლიავი არის მთის ქონდარი, ძველად ამბობდნენ ხოლმე: წავიდეთ,ქონდარაი მოვიკვლიოთო, აქედანაა სახელი კვლიავიო…
მაგრამ გასტრონომიაში რეცეპტებზე მთავარია – ადამიანი. გემოს და სუნის სუბიექტურობა ხდის ადამიანს მთავარს კვების კულტურაში და მე კიდევ უფრო მეტის თქმა მინდა – ყველა რეცეპტში ვხედავ ადამიანს, მის ოჯახს, მის წინაპრებს.
მთხრობელი ნანა აფციაური: მე და ჩემს ოჯახს მოგვწონს 1 კგ ფარშზე 2-3 თავი ხახვი, ორი- სამი კბილი ნიორი, დაღერღილი წიწაკა, მარილი და კვლიავი ნახევარი ჩაის კოვზზე ოდნავ ნაკლები. ცივი წყლით ვათხელებთ. ფარში ძროხის და ღორი ხორცის თანაბარი რაოდენობა ან ძროხა მეტი, თუ ღორის ხორცი მსუქანია.
დაუკვირდით ფრაზას: „მე და ჩემს ოჯახს მოგვწონს“!!! ეს ფრაზა ინდივიდუალობის ზეიმია. ყველა ოჯახს საკუთარი გემო აქვს. გასტრონომიული კულტურა – სუბიექტური კულტურაა!!!
ნანა აფციაური: „ქალბატონო ესმა, მე სულ ვკითხულობ თქვენს კვლევებს, რეცეპტებს,ისტორიებს და აღფრთოვანებული ვარ. მთიულების და აფციაურების ჯგუფშიც დავწერე, იქნებ კიდევ რამე საინტერესო ინფორმაციით დაგეხმაროთ. გულს მიკლავს ზოგიერთი კულინარის აზრების ფრქვევა მონღოლურ წარმოშობასთან დაკავშირებით!“
დიდი მადლობა, ნანა, ამ სიტყვებისთვის და დახმარებისთვის!!! ჩვენ ყველამ ერთად დაწვრილებით უნდა გამოვიკვლიოთ ქართული გემოვნების კოდი – მთავარი საიდუმლო!!!
ნანა აფციაური, მთხრობელი, 2022 წელი, 31 იანვარი: „ბულაჩაურში დავიბადე და გავიზარდე. მთიული მყავდა ყველა დედის და მამის მხრიდან. დედა იყო ანანურიდან, ზოტიკიშვილის ქალი გახლდათ, ყოფილი აზნაურის ოჯახიდან. მამა – გუდამაყრიდან გადმოსახლებული სოფ. ლაფანაანთკარში. მამაჩემის დედა სოფიო ბებო იყო სოფ. ჭართლიდან გოგიშვილი და პირველი ხინკლის მოხვევა მან მანდო და მასწავლა – 5-6 წლის ვიქნებოდი. ისეთ ლამაზებს ახვევდა თვითონაც. საერთოდ, ოჯახში როცა ხინკალი კეთდებოდა და ეს ყველა დღესასწაულზე ხდებოდა, მთელი ოჯახი ვმონაწილეობდით. ჯერ ცომების გაბრტყელება მანდეს, მერე რომ ნახეს, არ იშლებოდა ჩემი მოხვეული სულ ვახვევდი. ცომს აუცილებლად დედაჩემი ზელდა. პირველი დამოუკიდებელი ხინკალი თავიდან ბოლომდე,თანამშრომლებთან გავაკეთე, ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ“.
ბებოს – ჭართლელი სოფიო გოგეშვილის ტრადიცია დღემდე გრძელდება ნანა აფციაურის სახლში.
გასტრონომიული კულტურა სიცოცხლის კულტურაა“ – წერს ესმა კუნჭულია.
კიდევ ერთი მოსაზრება:
თამარ ასანიშვილი, ეკონომიკის დოქტორი: „ხინკლის 19 ნაოჭი კავშირშია მზესთან, 19 მზის რიცხვია და ამიტომაც დგას მეცხრამეტე ნომრად ასო ნიშანი რ ა ე , ანუ მზის სახელი. ქართული უძველესი, საკრალური კერძია ხინკალი, რომელიც მზის კულტის პატივსაცემად მზადდებოდა. არც მთვარე და არც იესო მასთან არ არის კავშირში“.
რაე მზის ღმერთია ეგვიპტურ მითოლოგიაში.
კომენტარები