„მთები ერთმანეთს ჰაერში შეასკდნენ“ – რაჭის მიწისძვრიდან 30 წლის შემდეგ
1991 წლის 29 აპრილს, 13:13 საათზე, საქართველო ძლიერმა მიწისძვრამ შეარყია. ეპიცენტრი რაჭა–იმერეთში, თოფარა-საბვის ქედის აღმოსავლეთით მდებარეობდა, მაგნიტუდა – 7. შედარებისთვის, სპიტაკის მიწისძვრა, რომლის პირველივე ტალღაზე 20 ათასზე მეტი ადამიანი დაიღუპა, 6.9 მაგნიტუდის იყო.
„ეს იყო უჩვეულოდ მძლავრი მიწისძვრა, უჩვეულოდ ცოტა მსხვერპლით“, – ამბობს გეოგრაფი გიორგი დვალაშვილი, თუმცა ცოტა ამ შემთხვევაში მიწისძვრის მასშტაბთან შედარებით არის ნათქვამი. რეალურად, 29 აპრილის მიწისძვრისა და შემდეგ გამეორებული ბიძგების შედეგად, რომლებიც ამ მიწისძვრას ათასობით მოჰყვა, დაღუპულთა რაოდენობა 250 ადამიანამდე ავიდა.
„სახლი დაწვა და ადგა“
ამბროლაურის მკვიდრი ნაზი ბიჭიკაშვილი იმ დღეს სამსახურში თათბირზე იყო – საქალაქო საბჭოს აღმასკომში ახალი უფროსი დანიშნეს. იშვიათად კარგი, მზიანი ამინდი იდგა. იმ დღეს თითქოს არც არაფერი უნდა მომხდარიყო ახალ უფროსზე მნიშვნელოვანი, მაგრამ უცებ ძველი შენობის კედლებმა ზანზარი დაიწყეს.
„კიბეებზე ხალხი ერთმანეთს ასწრებდა. ბაღში მყავდა ბიჭი და იქითკენ გავიქეცი. მასწავლებლებს უკვე გარეთ გამოეყვანათ ბავშვები, ეზოში იდგნენ და ყველანი ერთად ბღაოდნენ. კიბეები ისე ზანზარებდა, ფეხს ვერ ვადგამდი, მართლა გეუბნებით, სახლი დაწვა და ადგა. მეზობლების სახლებს ფანჯრები ჩაემსხვრათ, ნაპრალები ჰქონდა ისეთი, ადამიანი შიგ ჩვეულებრივად გაივლიდა. ხალხი საშინელ პანიკაში იყო. ვინ საით გარბოდა, თვითონ არ იცოდნენ. მეც მერე ისევ სამსახურში გავიქეცი. გზაში ვიფიქრე, რაღა მინდა სამსახურში–მეთქი“.
მიწისძვრის შემდეგ რამდენიმე კვირა ხალხი ეზოებსა და კარვებში ცხოვრობდა. მოგვიანებით ნაზი ბიჭიკაშვილმა სამსახური – აღმასკომი – თავის ავტოფარეხში გახსნა, რადგან ძველი შენობა ნანგრევებად იყო ქცეული.
„ჩემი მამამთილი არ გამოდიოდა სახლიდან, სულელები ხართო. დაწვა და დაიძინა პირველ სართულზე. ბავშვი შინ ვერ შემოვიყვანე, ეშინოდა. ჩემი მული საწოლის ქვეშ შეძვრა და იქ იჯდა. გზაზე მანქანები არ გაჩერებულა, ტელეფონები არ მუშაობდა და ყველა აქეთკენ წამოვიდა – ზოგი სახლის, ზოგი ახლობლების სანახავად“.
ხახიეთი – 15 წამში გამქრალი სოფელი
29 აპრილის შემდეგ აღარ არსებობს საჩხერის რაიონის სოფელი ხახიეთი, რომელიც ეთნიკური ოსებით იყო დასახლებული. მიწისძვრის შედეგად წარმოქმნილმა უზარმაზარმა მეწყერმა ოცკომლიანი დასახლება მთლიანად დაფარა. დაიღუპა ყველა, ვინც კი იმ დროს სახლში იყო. რამდენიმე გადარჩენილს, მათ შორის სკოლიდან მობრუნებულ ორიოდე მოსწავლეს, სოფლის ნაცვლად ადგილზე მხოლოდ მიწა და ქვა-ღორღი დახვდა.
გეოგრაფ გიორგი დვალაშვილს, რომელიც ამ ტერიტორიას სწავლობდა, კვლევისას ჩაწერილი აქვს ერთ-ერთი ადგილობრივის, ხაჯუმარ გაგიევის, მონათხრობი. მიწისძვრის შედეგად თავად ხაჯუმარ გაგიევმაც მეუღლე და 18 წლის ვაჟი დაკარგა.
„მეზობელ სოფელში ვიყავი და იქიდან ვბრუნდებოდი. სოფელს რომ მივუახლოვდი, აი, იქ [მთისძირზე] რაღაც უეცარმა ტალღამ დამარტყა და უმალ გაისმა კიდეც საშინელი გუგუნი. სიზმარში მეგონა თავი; მერე დავინახე, რომ შავი მთა, რომელიც, აი, იმ ადგილას იყო [ჩრდილო–დასავლეთისკენ], ჰაერში აიჭრა. მოპირდაპირე მხრიდან [ჩრდილო–აღმოსავლეთისკენ] კუდევის მთა წამოიმართა, ერთმანეთს ჰაერში შეასკდნენ და ხეობაში, სადაც სოფელი იყო, ისეთი ზათქით ჩაიშალნენ, რომ მიწისძვრამ მეც ჰაერში ამაგდო… ღმერთო, სიზმარი იყო ნამდვილად“.
მაშინდელმა პრესამ შემოინახა ბაგრატ ბერიძის მოგონებაც:
„უეცრად საშინელი ხმა ნგრევის, აფეთქების. შევხედე მთა მთლიანად წამოვიდა. მიწა თითქოს წყლად იქცა. წყლად კი არა, უზარმაზარ, შავ ტალღებად. წალეკა და ჩაიხვია სოფელი. ბავშვები, ქალები, სახლები, ბაღები, შინაური ცხოველი. ყველაფერი ერთმანეთში აირია და ქვემოთ ჩამოწვა. ერთბაშად, ერთი თვალის დახამხამებაში გაქრა ოცკომლიანი სოფელი“ („საქართველოს რესპუბლიკა“, მაისი, 1991წ).
სოფელი ხახიეთი მდინარე ყვირილას მარჯვენა შენაკადის, ხახიეთისწყლის ხეობაში, თედელეთისწყლის მარჯვენა ნაპირზე მდებარეობდა. მას შემდეგ, რაც მეწყერი ჩამოწვა, მდინარის დონემ აქ 20 მეტრით მაღლა აიწია.
გიორგი დვალაშვილის თქმით, ამ ტერიტორიის ტოპონიმებიდანაც ჩანს, რომ ის შუა საუკუნეებშიც სეისმურად აქტიური ზონა იყო.
გააგრძელე კითხვა აქ: radiotavisupleba.ge
კომენტარები