„იმიგრანტების დუმილისა და მორჩილების ეს მოთხოვნა, როგორც იტალიელს და როგორც ქალს, მაშინებს“ – დანიელა ლოვეჩე

იტალიელი ჟურნალისტი და ქალთა უფლებადამცველი დანიელა ლოვეჩე  nostal.ge-ს საკუთარ საქმიანობაზე, ქართველ ემიგრანტებთან ურთიერთობაზე, საქართველოში ყოფნისას მიღებულ შთაბეჭდილებებზე, იტალიაში იმიგრაციის და სხვა აქტუალურ საკითხებზე ესაუბრა.

ვინ ვარ

დავიბადე და ვცხოვრობ ბარის პროვინციის პატარა ქალაქ კასტელანა გროტეში, რომელიც დაახლოებით 20 000 მცხოვრებს ითვლის. ქალაქი ყველაზე მეტად ცნობილია ულამაზესი მღვიმეებით, რომლებიც 1938 წელს ფრანკო ანელიმ აღმოაჩინა. მღვიმეების სანახავად კასტელანა გროტეში წლის განმავლობაში ასიათასობით ადამიანი ჩამოდის.

თანამედროვე ლიტერატურის სპეციალობაში დიპლომის მიღების შემდეგ, საცხოვრებლად მილანში გადავედი, სადაც მინდოდა შემესწავლა მულტიმედიური გამომცემლობის ჯგუფური პროგრამები, რათა ჩემი გატაცება თანამედროვე ტექნოლოგიებთან დამეკავშირებინა.

ორი წელი ვიმუშავე ქალაქ მილანის მნიშვნელოვან კომპანიებში, შემდეგ დავბრუნდი აპულიაში და დისტანციური სწავლებისა დარედაქტირების სფეროში განვაგრძე მუშაობა. ბეჭდურ მედიასა და ადგილობრივ მაუწყებლობაში მუშაობის გარკვეული გამოცდილების მიღების შემდეგ, 2011 წელს დავაფუძნე ონლაინ ჟურნალი და ვებტელევიზია ViviCastellanaGrotte, რომელსაც დღემდე ვხელმძღვანელობ.

შეზღუდული რესურსების გამო უზარმაზარი შრომა მომიხდა, რის შედეგადაც რამდენიმე წლის განმავლობაში ჟურნალი ინფორმაციის სანდრო წყაროდ იქცა, რომელსაც ყოველდღიურად ასიათასობით ვიზიტორი ჰყავს. განსაკუთრებით დააფასეს ჟურნალი ემიგრაციაში მცხოვრებმა კასტელანელებმა, ისინი ხედავენ, რომ ViviCastellanaGrotte არის საინფორმაციო წყარო, რომელიც სიშორის მიუხედავად სამშობლოსთან ურთიერთობის შენარჩუნების საშუალებას იძლევა.  ViviCastellanaGrotte-ს, ინტერნეტის მეშვეობით, ადგილობრივი მასშტაბის მნიშვნელოვანი მოვლენებიც გამოაქვს მზის შუქზე და მკითხველისთვის ხელმისაწვდომს ხდის.

ViviCastellanaGrotte და გენდერული ძალადობა

2013 წლიდან, სოციალური პოპულარიზაციის ასოციაცია „ვივიკასტელანაგროტემ“, ამავე სახელწოდების ვებტელევიზიასთან ერთად, საფუძველი ჩაუყარა ძლიერი სოციალური ღირებულების მქონე კულტურული ღონისძიებების და ინიციატივების პოპულარიზაციას. პირველ ყოვლისა, ასოციაცია მუდმივად დაკავებულია საინფორმაციო აქტივობებით და ღონისძიებების ორგანიზებით გენდერული ძალადობის თემაზე. კერძოდ, ჩვენი მიზანია გავააქტიუროთ ღონისძიებები, რომლებიც ფოკუსირდება ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა: გენდერული თავისუფლება, უფსკრული საგანმანათლებლო და პროფესიულ შესაძლებლობებში, სტერეოტიპები კომუნიკაციაში, ქალის გაძლიერება, ფარული რესურსების გაჩენა, თვითგამორკვევა და პირადი პოტენციალის განვითარება.

ჩვენი ინიციატივით, მუდმივად ტარდება შეხვედრები, რომლებიც მჭიდრო კავშირშია 25 ნოემბერთან – ქალთა მიმართ ძალადობის აღმოფხვრის საერთაშორისო დღესთან, რომელიც გაეროს ასამბლეამ 1999 წელს დააწესა და მას შემდეგ ყოველწლიურად ყველა ქვეყანაში აქტიურად იმართება ღონისძიებები გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ.

წლების მანძილზე ჩვენი მანიფესტაციები შეიცვალა. ადრეულ წლებში ხმას ვაწვდენდით გენდერული ძალადობის მსხვერპლთ, ოპერატორები და სამართალდამცავი ორგანოები ვაგროვებდით მათ ჩვენებებს…

დროთა განმავლობაში, ამ ფენომენის გაკომერციულების ფონზე, ფემიციდი, ერთი მხრივ, ინფორმაციულ პორნოგრაფიად იქცა, მეორე მხრივ – საშინელებათა ჟანრის გასართობად და მივხვდით, რომ ერთადერთი გზა [ამ პრობლემის დასაძლევად] არის მოქმედება ახალი თაობების განსხვავებულად აღზრდისთვის.

რეალურად, მუდმივად გვაქვს სურვილი, ჩაერთონ სკოლები ამ საქმიანობაში, შევიტანოთ სკოლებში სადისკუსიო თემები, რომლებიც ამ თარიღთან არის კავშირში, ბავშვებისთვის მისაღები მეთოდებითა და პროცედურებით.

გასული წლების განმავლობაში ათასობით ბავშვმა და მასწავლებელმა მიიღო მონაწილეობა ჩვენს ინიციატივებში.

იმიგრანტები და გენდერული ძალადობა

გენდერული ძალადობის ფაქტები, რომლებიც დაკავშირებულია იტალიაში ემიგრანტების ყოფნასთან, ნაკლებად არის გამოძიებული.

ეს არის არა მხოლოდ ადამიანებით ვაჭრობა, საძულველი მოვლენა, რომლის შედეგადაც ჩვენს ქუჩებში ძალიან ახალგაზრდა ადამიანები იძულებით პროსტიტუციას ეწევიან, ხშირად საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად, არამედ არის უფრო შენიღბული ზეწოლის ფორმები, რომლებიც ნაკლებად ჩანს, რადგან ის ხდება ოჯახის კედლებს მიღმა და ეხება ათასობით ქალს, რომლებიც ოჯახებში მომვლელად ან დამხმარედ მუშაობენ. მათ ავიწროებენ, რადგან ისინი ითვლებიან სუსტებად და დაუცველებად, ენობრივი ბარიერის ან მათი არალეგალური სტატუსის გამო.

შევიწროება ხდება, აგრეთვე, სოფლის მეურნეობის საწარმოებში, პატარა კომპანიებში, რომელთა მეპატრონეები თავს უფლებას აძლევენ, არაკეთილსინდისიერად მოეპყრონ საკუთარ თანამშრომლებს, რადგან დარწმუნებულები არიან, რომ პასუხს არავინ მოსთხოვთ. დუმილისა და მორჩილების ეს მოთხოვნა, როგორც იტალიელს და როგორც ქალს, მაშინებს. ჩვენ არ გვაქვს ამ კატეგორიის დანაშაულის მონაცემები, რადგან მათზე საჩივარი არ შემოდის.

მე და საქართველო

ჩემს ქალაქში ბევრი ქართველი ცხოვრობს და მუშაობს, ისინი, ძირითადად, მოხუცების მოვლით არიან დაკავებულნი. თანაცხოვრება არის მშვიდი, გარდა ზოგადი დანაშაულის ცალკეული შემთხვევებისა. კასტელანა გროტეში მცხორები ქართველების უმრავლესობა შრომისმოყვარე და მშვიდი ადამიანია, სამწუხაროდ, კასტელანელებსა და იმიგრანტ ქართველებს შორის იშვიათია სოციალიზაცია, მაგრამ ვფიქრობ, შეიძლება ამისთვის ჯერ კიდევ ადრეა.

2019 წლის თებერვლის ბოლოს პირველად შევხვდი ქართველ ჟურნალისტ ხათუნა შარაძეს, რომელიც ერთი წლის წინ იყო ჩამოსული კასტელანა გროტეში საცხოვრებლად მეუღლესთან – კოტე ბოკუჩავასთან და პატარა მარიამთან ერთად. ჩვენი საერთო მეგობრის, ფრანჩესკა ფრანცოზოს რეკომენდაციით, მსურდა იგი მიმეწვია ღონისძიებაზე, რომელსაც ყოველწლიურად ვაწყობ ჩვენი ქალაქის მერიის დარბაზში, 8 მარტს, ქალთა საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით. სხვადასხვა ეროვნების, რელიგიის და პროფესიის ოცამდე ქალიდან, ხათუნამ დამსწრე საზოგადოებას წარუდგინა ქართველი პოეტის, ლელა ლაჩაშვილის ნამუშევარი ჯერ ქართულად და შემდეგ იტალიურად. ალბათ ეს იყო კასტელანა-გროტეს საზოგადოებაში ქართული რეალობის წარმოჩენის პირველი შემთხვევა, რის გამოც მუდამ ამაყი და ბედნიერი ვიქნები.

იმ წუთიდან პატივისცემა და მეგობრობა ჩემსა და ხათუნას შორის გაიზარდა. მრცხვენია ამის აღიარება, რომ ხათუნას გაცნობამდე არც კი ვიცოდი, ზუსტად სად იყო საქართველო, მაგრამ მისი მოთხრობილი ამბების წყალობით ეს ქვეყანა ნახვამდე შემიყვარდა.

გვაერთიანებს ბევრი რამ: როგორც კულტურა, ისე ოჯახის სიყვარული, ინტერესი და ცნობისმოყვარეობა იმის მიმართ, რაც ჩვენი კონტექსტისგან განსხვავდება.

ჩვენი ემპათიური სიახლოვე, რა თქმა უნდა, სცილდება ენობრივ ბარიერს, რომელიც ზოგჯერ გვყოფს. ჩემს აბსოლუტურ უცოდინრობას ქართული ენისა და მის გასაგებ ხარვეზებს იტალიურ ენაში სიყვარულის და სითბოს ურთიერთგაზიარებით ვავსებთ.

ჩემი ქართველი მეგობრის, ხათუნას წყალობით მქონდა საშუალება წარვდგენილიყავი, როგორც „ალეგრობა 2019“-ის ლიდერი, „ერასმუსის“ ორმხრივი პროექტის ფარგლებში, რომელიც მიზნად ისახავდა კულტურულ, ლინგვისტიკურ და გამოცდილების გაზიარებას იტალიასა და საქართველოს შორის.

 

2019 წლის ოქტომბერში ოზურგეთში, ფოლკლორულ ფესტივალ „ალეგრობის“ ფარგლებში, ორი ასოციაციის, Gentle Giant-ისა და Student Youth Council-ის თანამშრომლობის შედეგად 15-მა ახალგაზრდა იტალიელმა და ამდენივე ქართველმა მიიღო 10-დღიანი გამოცდილება ქობულეთში, შავ ზღვაზე, დასავლეთ საქართველოში.

საქართველოში განვლილი დროის მანძილზე მქონდა საშუალება განმეცადა და დამეფასებინა ქართველი ხალხის საოცარი სტუმართმოყვარეობისა და სიკეთის გრძნობა. ვნახე ბევრი მსგავსება მოქმედებასა და განცდებში, მით უფრო, სამხრეთ იტალიელებთან; მსგავსება კვების, განსაკუთრებით კი ღვინის მდიდარ კულტურაში, ხელოვნებისადმი სიყვარულში, მიდრეკილება ცხოვრებით ტკბობისადმი.

არის ასეთი ლეგენდა: როცა ღმერთი მიწებს არიგებდა, ქართველები ქეიფს შეყოლილან და დაუგვიანიათ, მაგრამ რადგან მათ ღვთის საპატივცემულოდ დაუცლიათ სასმისი, უფალმა ამ შესანიშნავ ხალხს მისცა მიწა, რომელიც თავისთვის ჰქონდა გადანახული.

ხალასი, გონებამახვილი ხალხი ქინძისა და ტარხუნის სურნელით.

საკმარისია რამდენიმედღიანი ვიზიტი საქართველოში, რომ მიხვდები: ეს მითი, როგორც ხდება ხოლმე, წარმოაჩენს საქართველოს მთავარ კულტურულ ასპექტებს: თანადგომა, ათასწლოვანი ღვინის კულტურა და თამადის როლი – მთხრობელი, რომელიც ელინური მჭევრმეტყველების უნარით, ძლიერი მიჯაჭვულობით მშობლიურ მიწასთან, მისი, როგორც ღვთიური გამოვლინების, ენითაუწერელი სიყვარულით, ცენტრალურ ადგილს იკავებს სუფრაზე, რაც, ჩემი პირადი აზრით, განდიდებას ჰგავს.

განსხვავებული კულტურა, დაწყებული ამოუცნობი ქართული ანბანიდან, ოცდაცამეტი ასო-ბგერით, რომელთაც „დასავლური“ ყური ვერაფრით ანსხვავებს და შემდეგ, ულამაზესი ქართული ტრადიციული ცეკვებით, კავკასიური ხიბლით სავსე ძვირფასი კოსტიუმებით.

აღმაფრთოვანეს ლამაზმა, ძლიერმა და თავდაჯერებულმა ქალებმა, მძლავრი კავშირით ტრადიციებთან, განათლებულებმა, უკეთესობისკენ სწრაფვის სურვილით.

მე არ ვმალავ იმ ფაქტს, რომ ჩემს ბევრ თანამოქალაქეს აქვს განსხვავებული აზრი „აღმოსავლელ ქალებზე“, რომლებიც დამნაშავედ ითვლებიან, არასასურველი ინციდენტებიდან გამომდინარე; ამ შემთხვევაში ინიციატივები, რომლებიც მიზნად ისახავს ამ ქვეყნის ქალთა პოტენციალის შესახებ ცნობიერების ამაღლებას, ნამდვილად სასარგებლო იქნება. ანალოგიურად, სიამოვნებით დავიწყებდი ურთიერთობას გაცვლითი პროგრამების ფარგლებში, ურთიერთგამდიდრების მიზნით, ქართველ ქალთა უფლებების დასაცავად მოქმედ ასოციაციებთან.

„ალეგრობაში“ მონაწილეობით აღფრთოვანებულებმა, 2019 წლის ნოემბერში მოვაწყვეთ შეხვედრა თემაზე „იტალია და საქართველო, ორი მიწა, ორი ისტორია, ერთი მეგობრობა“ – კასტელანა გროტეს „დონ ნიკოლა პელეგრინის“ შტაბ-ბინაში, ასოციაცია „ViviCastellanaGrote“-ს ხელშეწყობითა და ხათუნა შარაძის თანადგომით. საღამოში მონაწილეობა მიიღეს მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციის წარმომადგენლებმა და ბევრმა ქართველმა, რომლებიც კასტელანა გროტესა და მეზობელ ცენტრებში ცხოვრობენ.

იმიგრაცია

დარწმუნებული ვარ და ვადასტურებ, რომ იტალიელები არ არიან რასისტები. სამხრეთში, სადაც ძალადობრივი ოკუპაცია თუ მშვიდობიანი „შემოსევა“ ასწლეულებს ითვლის, ინტეგრაცია წესად იქცა.

სამწუხაროდ, ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ზოგიერთმა პოლიტიკურმა წარმომადგენლობამ სასარგებლოდ ჩათვალა [აპენინის] ნახევარკუნძულის სხვადასხვა რაიონში, განსაკუთრებით დიდ ქალაქებში, რთული თანაცხოვრების შედეგად წარმოშობილი ლეგიტიმური უკმაყოფილების თემით სპეკულირება. იმის პარალელურად, რაც პარიზის გარეუბნებში მოხდა, მილანის, რომის, ტურინის პერიფერიებში შეიქმნა გეტოს უბნები, სადაც ამჟამად რეგულარული მაცხოვრებლებისთვის ძნელია, შეიცნონ საკუთარი თავი იმ რეალობაში, რომელშიც ახლა ცხოვრობენ და მშვიდად წარმართონ თავიანთი ყოველდღიურობა.

დარწმუნებული ვარ, რომ არ შეიძლება არც მათი დადანაშაულება, ვინც საკუთარ მიწას ტოვებს შესაძლებლობების ძიებაში, არც იმათი, ვინც ვერ ეგუება წლების განმავლობაში ვერშემდგარი ინტეგრაციით შექმნილ დაბრკოლებებს.

უზარმაზარი პოლიტიკური დანაშაულია ვერშემდგარი პროგრამა, უინტერესობა, დანაშაულებრივი სიბრმავე ეთნიკურად ძალიან მრავალფეროვანი დასახლებული უბნების სოციალური „ბომბების“ წინაშე. რა თქმა უნდა, ადგილობრივი კრიმინალისთვის ეს არის იაფი მუშახელის რეზერვი როგორც ლეგიტიმურ, ისე არალეგალურ ბიზნესში, ჩანს, რომ ისინი გამდიდრების არაჩვეულებრივ საშუალებას წარმოადგენენ… თუმცა მზისქვეშეთში არაფერია ახალი…

იმ ქალაქში, სადაც მე ვცხოვრობ, საქმე ბევრად უფრო მარტივადაა: თავშესაფრის მაძიებლები, რომლებიც ხშირად წარმოუდგენელი სიტუაციებიდან არიან გამოქცეულები, სათანადო ოდენობის არიან და მათ კარგად იცავენ შესაბამისი ორგანოები. კასტელანელები, ზოგადად, არ ავლენენ არავითარ დისკომფორტს იმიგრანტებთან თანაცხოვრების გამო. ამის მაგალითია „შაქრის გემის“ ალბანელებთან ინტეგრაცია და უფრო ადრე ჩამოსული, მაროკოელი ხალხი. რაზეც გული მწყდება, ისაა, რომ არ არის ახალ კასტელანელებთან კულტურული გაცვლის ხშირი საშუალება, მაგრამ ეს მხოლოდ ადგილობრივი მმართველობის საქმე არ არის.

პანდემია

კორონავირუსმა და მისით გამოწვეულმა კარანტინმა მძიმე დარტყმა მიაყენა იტალიელებს. ამ გამოცდილებამ შეგვცვალა, შესაძლებელია, არა – უკეთესობისაკენ. ეკონომიური შედეგები, სოციალური და ფსიქოლოგიური დარტყმები, უნდობლობა, სხვაში საშიშროების დანახვა – ეს ყველაფერი წლების განმავლობაში იქნება ჩვენი მეგზური.

მთავრობამ მოამზადა ადამიანთა მოწყვლადი კატეგორიების მხარდამჭერი მთელი რიგი ზომები, მაგრამ თავი არ უნდა მოვიტყუოთ: „საბანი“ მოკლეა და თუ თავზე დავიფარებთ, ფეხები სიცივეში დაგვრჩება – სახელმწიფო ვალი გაიზრდება და სწორედ ჩვენს შვილებს მოუწევთ ძალიან მაღალ საფასურის გადახდა იმ მყიფე კეთილდღეობისა და გარანტიების გამო, რომლებიც საფრთხის ქვეშ მყოფმა მათმა მშობლებმა მიიღეს.

საშინელი 2020 წელი გაორებულად ვიცხოვრეთ. ერთი მხრივ, იყვნენ წესების ერთგული იტალიელები, რომლებმაც იცოდნენ ინდივიდუალური ქცევის მნიშვნელობა საზოგადოების სასარგებლოდ. მეორე მხრივ, გამოჩდნენ უარმყოფელები – ისინი, ვინც ფიქრობს, რომ ქიმტრეილების (Chimtrails), სოროსის, 5G-ს, აცრებისა და ანტისემიტიზმის ერთ საერთო ფერად ქვაბში გაერთიანებით, კოვიდ-19 გავრცელდა იმისათვის, რომ უკეთ გაგვაკონტროლონ. არ მინდა დასკვნის გაკეთება, მაგრამ ვხვდები, რომ ისინი, ვინც სოციალურ მედიას ეწაფება, რათა შეხედულება შეიქმნას, წარმოადგენენ საფრთხეს საკუთარი თავისა და საზოგადოებისათვის.

შეიმჩნევა პროფილირების მავნე ეფექტები, ვიკეტებით ბუშტის ფილტრში (“filter bubble”), რომელშიც ინფორმაციის გარკვეული ხაზის გათვალისწინებით, იმათი მოსაზრების პატიმრები ვხდებით, ვინც ჩვენსავით ფიქრობს, ჯანსაღი წინააღმდეგობის შესაძლებლობის გარეშე.

ერთადერთი შემამსუბუქებელი ფაქტორი არის უკულტურობა, ერთ დროს მოკრძალებით დამალული, დღეს სიამაყით გამოფენილი – მაგრამ ვაღიარებ, იტალიელების ეს კატეგორია მაშინებს.

ნინო ლურსმანაშვილი

იტალიურიდან თარგმნა მელი თურმანიძემ

nostal.ge მადლობას უხდის მელი თურმანიძეს ინტერვიუს მომზადებაში გაწეული დიდი დახმარებისთვის

დაინტერესებულ მკითხველს შეუძლია დანიელა ლოვეჩეს ინტერვიუს ორიგინალში, იტალიურ ენაზე გაეცნოს:

”Una pretesa di silenzio e sottomissione che come italiana e come donna, mi fa orrore.” Daniela Lovece

”Mi sono innamorata della Georgia rima di vedere, ascoltando le storie narrate da Khatuna.”

Giornalista italiana e difensore dei diritti delle donne Daniela Lovece ha parlato con nostal.ge sulle proprie attività, sulle relazioni con gli emigranti georgiani, sul impressione che avuto durante il suo soggionno in Georgia, Sul emigrazione in Italia e sui altri problemi attuali.

Chi sono

Sono nata e abito a Castellana-Grotte, in provincia di Bari, una cittadina di poco meno di 20.000 abitanti conosciuta soprattutto per le sue bellissime Grotte, scoperte nel 1938 da Franco Anelli e meta, ogni anno, per centinaia di migliaia di visitatori. Dopo la laurea in lettere moderne mi sono trasferita a Milano per frequentare un master per editor multimediale in groupware, nel desiderio di coniugare, la mia passione per i contenuti, alle nuove tecnologie. Ho lavorato, per due anni, in importanti società della città meneghina. Sono tornata, poi, in Puglia per occuparmi di formazione a distanza, editing in campo editoriale e comunicazione via web. Dopo alcune esperienze nella carta stampata e nell’emittenza locale, nel 2011 è nata la testata online e webtv ViviCastellanaGrotte, che ancora dirigo e che porto avanti, con ottimi riscontri, con Domenico Ladogana. In pochi anni, con enormi sacrifici dovuti alla limitatezza dei mezzi a disposizione, la testata è divenuta un punto di riferimento, con centinaia di migliaia di accessi giornalieri; è apprezzata, soprattutto, dai castellanesi residenti all’estero, che vedono in ViviCastellanaGrotte quel trait d’union che consenta di mantenere rapporti con la madrepatria, a dispetto delle distanze. Esclusivamente fruita attraverso la Rete, ViviCastellanaGrotte ha consentito anche alle piccole, preziose realtà locali d’emergere, farsi conoscere e incidere in maniera nel proprio contesto.

ViviCastellanaGrotte e la violenza di genere

Sin dal 2013, l’associazione di promozione sociale ViviCastellanaGrotte, a latere dell’attività informativa con la webtv omonima, ha dato luogo alla promozione di eventi culturali e iniziative dalla forte valenza sociale. In particolare, il sodalizio è impegnato nella costante attività informativa e nella proposta di pubblici eventi sul tema della violenza di genere. In particolare, si mira a dare vita a manifestazioni che vedano al centro tematiche come l’educazione di genere, il divario nelle possibilità educativo-professionali, gli stereotipi nella comunicazione, l’empowerment femminile, l’emersione di risorse latenti, l’autodeterminazione e lo sviluppo del potenziale personale.

Appuntamenti immancabili sono le nostre iniziative legate al 25 novembre, quella “Giornata internazionale per l’eliminazione della violenza contro le donne” che, istituita dall’Assemblea generale delle Nazioni Unite nel 1999, vede fiorire ogni anno e in ogni Paese eventi dedicati al contrasto alla violenza di genere. Negli anni il taglio delle nostre manifestazioni, supportate dall’Amministrazione comunale cittadina, è cambiato. Se i primi anni davamo voce alle vittime della violenza di genere, raccogliendo le testimonianze delle vittime, degli operatori e delle forze dell’ordine, con il trascorrere del tempo, a fronte della “mercificazione del fenomeno”, quel femminicidio divenuto, da un lato pornografia informativa, dall’altro intrattenimento dell’orrore, abbiamo compreso come l’unica strada sensata sia quella dell’agire per il cambiamento nelle nuove generazioni. Costante, infatti, è la volontà di coinvolgere gli istituti scolastici, di portare tra i ragazzi i temi di discussione che gravitano attorno a questa data, adottando gli opportuni registri e le idonee modalità. Negli anni, migliaia sono stati i ragazzi e i docenti che hanno preso parte alle nostre iniziative.

Migranti e violenza di genere

Poco indagati sono i fenomeni di violenza di genere legati alla presenza di lavoratrici straniere in Italia. Non vi è solo la tratta, l’odioso fenomeno che vede arrivare sulle nostre strade giovanissime costrette a prostituirsi, vessate e sfruttate sino al rischio della vita. Vi sono anche fenomeni più subdoli, meno eclatanti, poiché avvengono tra le mura domestiche e riguardano migliaia di donne impiegate come badanti o colf; molestate perché ritenute deboli, indifese per la barriera linguistica o per il loro status di irregolari. Luoghi di molestie sono anche contesti agricolo-industriali, piccole aziende nelle quali il titolare si ritenga autorizzato a vessare le proprie dipendenti straniere, certo di non correre alcun rischio. Una pretesa di silenzio e sottomissione che, come italiana e come donna, mi fa orrore. Non abbiamo i numeri di questi fenomeni, semplicemente perché non vengono denunciati.

Io e la Georgia

Nella mia città vivono e lavorano numerosi cittadini di origini georgiane, specialmente nell’assistenza agli anziani. La convivenza è pacifica, salvo casi isolati di delinquenza comune. La maggior parte dei georgiani di stanza a Castellana-Grotte, infatti, è operosa e tranquilla. Purtroppo, non vi sono molte occasioni di scambio e socializzazione tra castellanesi e georgiani, ma – mi piace pensare – forse non ancora.

Alla fine del febbraio 2019 ho incontrato per la prima volta la giornalista georgiana Khatuna Sharadze, trasferitasi con suo marito Kote e la piccola Mariami a Castellana-Grotte l’anno prima. Su segnalazione da parte dell’amica comune Francesca Franzoso, volevo invitarla alla manifestazione che organizzo ogni anno, nella sala delle cerimonie del Palazzo comunale della mia città, in occasione dell’otto marzo, per la Giornata internazionale della donna. Assieme ad una ventina di donne di diversa provenienza, ceto, confessione e professione, Khatuna ha proposto al pubblico in sala un’opera di Lela Lacashvili, poetessa giorgiana, dapprima della sua lingua, poi in italiano. Probabilmente, questa è stata la prima occasione di pubblica emersione della realtà georgiana a Castellana-Grotte, fatto del quale non cesserò mai di essere lieta e orgogliosa.

A partire da quel momento, l’amicizia e la stima che lega me e Khatuna è cresciuta. Devo ammettere, non senza vergogna, che non sapevo nemmeno dove, esattamente, si trovasse la Georgia prima di conoscere Khatuna, ma che attraverso i suoi racconti me ne sono innamorata ancora prima di visitarla.

Molte le cose che ci accomunano, come la cultura, l’amore per la propria famiglia, l’interesse e la curiosità per quello che è differente dal nostro contesto. La nostra empatica vicinanza va, certamente, ben aldilà della barriera linguistica che, pure, a volte ci divide. Colmiamo, infatti, la mia assoluta ignoranza della lingua georgiana e le sue comprensibili lacune nell’italiano, con il calore dell’affettuosa condivisione.

Grazie alla mia amica georgiana Khatuna ho avuto modo di propormi quale team leader per  “Allegroba 2019”, progetto bilaterale Erasmus + mirato allo scambio culturale, linguistico ed esperienziale Italia e Georgia, frutto della collaborazione tra l’associazione “Gentle Giant” e il sodalizio georgiano “Student Youth Council”, che nell’ottobre 2019, in occasione del Festival folclorico “Allegroba” di Ozurgeti, ha visto quindici italiani e altrettanti ragazzi georgiani protagonisti di un’esperienza della durata di dieci giorni a Kobuleti, sul Mar Nero, nella Georgia occidentale.

Nel corso della mia esperienza georgiana, ho avuto modo di apprezzare lo straordinario senso d’ospitalità e la gentilezza della gente di Saqartvelo. Moltissime le similitudini con un certo modo di fare e di sentire degli italiani, specialmente del Meridione. Somiglianze nell’alimentazione, specialmente nella ricca cultura enologica, nell’amore per le arti, nella propensione alla “joie de vivre”. Si narra, infatti, che, quando Dio distribuì le terre ai popoli, i Georgiani arrivarono in ritardo all’appuntamento perché intenti a festeggiare. Ma, visto che avevano brindato in suo onore, il Signore donò a questo meraviglioso popolo proprio la terra che aveva riservato per sé. Un popolo frizzante, dal sentore di coriandolo e dragoncello. Basta un soggiorno di pochi giorni in Georgia per scoprire che il mito, come spesso accade, rivela aspetti essenziali della cultura di Saqartvelo: l’importanza della condivisione, l’ultramillenaria cultura vinicola, il ruolo principe del “tamada” – l’affabulatore che tiene banco nella “supra”, esaltazione del retore, eredità, forse, dell’arte ellenistica dell’eloquenza; lo spropositato attaccamento alla propria terra, poi, amata senza mezzi termini come espressione del divino. Una cultura diversa, a partire dall’imperscrutabile alfabeto georgiano, trentatré lettere tra le quali, un orecchio occidentale non riesce assolutamente a discriminare. E, poi, danze tradizionali bellissime, valorizzate da costumi ricchi di suggestioni caucasiche. Mi hanno impressionata le donne georgiane, belle, forti e determinate, nonostante il loro attaccamento alle tradizioni, colte e desiderose di migliorare. Non nascondo che in tanti tra i miei concittadini hanno un’idea differente delle “donne dell’est”, ritenute colpevoli di episodi non edificanti; in questo caso, iniziative volte a far conoscere il potenziale femminile del Paese sarebbero davvero utili. Allo stesso modo, sarei davvero felice di intraprendere un rapporto di scambio e mutuo arricchimento con sodalizi attivi per la difesa dei diritti delle donne georgiane.
Sulla scorta dell’emozione della partecipazione ad “Allegroba’’, abbiamo organizzato nel novembre 2019 l’incontro sul tema ”Italia e Georgia, due terre, due storie, un’amicizia” presso la sede della Pro Loco ”don Nicola Pellegrino” di Castellana-Grotte, promossa dall’associazione di promozione sociale ViviCastellanaGrotte con la collaborazione di Khatuna Shardadze. La serata ha visto la partecipazione degli esponenti dell’Amministrazione comunale e di tanti georgiani che risiedono a Castellana-Grotte e nei centri limitrofi.

Immigrazione

Sono certa di affermare che gli italiani non sono razzisti. Al Meridione, dove le occupazioni violente e le invasioni pacifiche sono state la regola da millenni, l’integrazione è la regola. Purtroppo, negli ultimi decenni, alcune componenti politiche hanno ritenuto conveniente speculare sul legittimo scontento generato dalla difficile convivenza in alcune zone della Penisola, specie nelle grandi città. Parallelamente a quel che è avvenuto nelle banlieues parigine, ai margini di città come Milano, Roma, Torino si sono creati quartieri ghetto nei quali i residenti abituali stentano a riconoscersi nella realtà che, oramai, li circonda e a condurre serenamente le loro giornate.

Ma, sono convinta che le responsabilità non siano da addebitarsi, né a chi lasci la propria terra in cerca di una possibilità, né a chi, spesso avanti con gli anni, non accetti i disagi della mancata integrazione. Vi sono enormi responsabilità politiche nella mancata pianificazione, nel disinteresse, nella colpevole cecità di fronte alle “bombe’’ sociali costituite dai quartieri a forte connotazione interetnica. Per la malavita nostrana, ovviamente, queste riserve di manodopera a basso costo, negli affari leciti come in quelli illeciti, si sono rivelate una straordinaria possibilità di arricchimento. Ma, qui, niente di nuovo sotto il sole…

Nella cittadina in cui vivo, le cose sono molto più facili. I richiedenti asilo, spesso in fuga da situazioni inimmaginabili, sono in numero congruo e ben supportati dalle istituzioni. I castellanesi, in generale, non rivelano disagi dalla convivenza con chi venga da un altro Paese. Si pensi, ad esempio, all’ottimo esempio di integrazione con gli albanesi della “Nave dello Zucchero’’ e a quella più recente con la comunità marocchina. Quel che mi spiace, è che non sono molte le occasioni di scambio culturale con i nuovi castellanesi. Ma, questo, non è solo compito delle Istituzioni.

Pandemia

Il Coronavirus e il conseguente lockdown ha colpito profondamente gli italiani. Quest’esperienza ci ha cambiati, non rendendoci, probabilmente, migliori. Le conseguenze economiche, sociali e psicologiche della serrata, della diffidenza, della connotazione dell’altro come fonte di pericolo, ci accompagneranno, credo, per anni. Il Governo ha predisposto una serie di incentivi per le categorie deboli, ma non ci si deve illudere. La coperta è corta e tirandola sulla fronte, saranno i piedi ad avere freddo. Il debito pubblico crescerà e saranno i nostri figli a pagare un prezzo altissimo, tra welfare traballante e sacrosante garanzie, acquisite dai nostri padri, oggetto di minaccia.
Abbiamo vissuto questo terribile 2020 in maniera ambivalente. Da un lato vi sono stati gli italiani ligi alle regole, consapevoli dell’importanza dei comportamenti individuali per il bene comune.  Dall’altro, sono emersi i negazionisti, coloro che pensano, unendo in un bel calderone multicolore scie chimiche, Soros, complottismo e 5G, vaccini e antisemitismo, che il Covid-19 ci sia stato inoculato per meglio controllarci. Non vorrei infierire, ma trovo che chi si abbeveri ai social per formarsi un’opinione, sia un pericolo per sé e per gli altri.
Noti, infatti, sono gli effetti deleteri della profilazione, di quella “filter bubble” nella quale ci si chiude e in virtù della quale, seguendo un certo filone informativo, si finisce per divenire prigionieri dell’opinione di coloro che la pensano come noi, senza la possibilità di un utile contraddittorio.

L’unica attenuante sarebbe la mancanza di cultura, una volta nascosta con pudore, oggi esibita con orgoglio. Ma, confesso, questa tipologia di italiani mi fa davvero paura.