წმინდანი თუ ეშმაკი: ევროპაში მგლის დაბრუნება დიდ კამათს იწვევს

ვის ეშინია ყველაზე მეტად დიდი, ბოროტი მგლის? როგორც ჩანს, რამდენიმე ევროპული ქვეყნის მთავრობას. ასი წლის წინ რუხი მგლები ევროპაში, პრაქტიკულად, განადგურდნენ, მაგრამ ახლა, პოპულაციის შენარჩუნების მიზნით გაწეული ძალისხმევის წყალობით, მათი რიცხვი გაიზარდა. მტაცებლების რაოდენობის ზრდამ კი ფერმერების პროტესტი და კონსერვატორების შეშფოთება გამოიწვია.

2023 წელს ევროკავშირის 23 ქვეყანაში დააფიქსირეს გამრავლებული რუხი მგლების არაერთი ხროვა, რომლებშიც სულ 20 300-მდე ინდივიდი შედიოდა. მგლების საერთო რაოდენობის ზრდამ ამ არსებების ადამიანებთან უფრო ხშირი კონტაქტი გამოიწვია. გასულ წელს ევროკომისიის პრეზიდენტმა ურსულა ფონ დერ ლაიენმა თავისი საყვარელი პონი, სახელად დოლი, მგლის გამო დაკარგა. მტაცებელი შინაურ ცხოველს ჩრდილოეთ გერმანიაში, მისი ოჯახის სოფლის მამულში დაესხა თავს. ბრიუსელის უმაღლესი თანამდებობის პირი ამტკიცებს, რომ ეს მისი პირადი ვენდეტა არ არის, მაგრამ ისიც ცხადია, რომ ახლა მას მგლები მიზანში ჰყავს ამოღებული. დოლიზე მგლის თავდასხმიდან რამდენიმე თვის შემდეგ ფონ დერ ლაიენი გამოვიდა განცხადებით, რომ „ევროპის ზოგიერთ რეგიონში მგლების ხროვის კონცენტრაციამ რეალური საფრთხეები შექმნა, განსაკუთრებით პირუტყვისთვის“.

ამ განცხადების შემდეგ ევროკომისიამ ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს მოსთხოვა, მგლების კონსერვაციის სტატუსისთვის გადაეხედათ და ისინი „მკაცრად დაცულების” კატეგორიიდან „დაცულების“ კატეგორიაში გადაეყვანათ. ცხოველთა უფლებების დამცველთა პროტესტის მიუხედავად მიღებული ეს ცვლილება, მკაცრი რეგულაციების დაცვის შემთხვევაშიც კი, მგლებზე ნადირობის განახლებას საშუალებას იძლევა. საფრანგეთი ერთ-ერთია იმ ქვეყნებს შორის, რომლებიც ამ პოპულაციის გამრავლებასთან გამკლავებას ცდილობენ. გასული საუკუნის 30-იან წლებში მგლები საფრანგეთიდან გაუჩინარდნენ, მაგრამ XX საუკუნის ბოლო ათწლეულში ისევ გამოჩნდნენ.

ცოტა ხნის წინ საფრანგეთმა, პირველად ბოლო 10 წლის განმავლობაში, მტაცებლის პოპულაციის შემცირება დააფიქსირა, მაგრამ, ამავე დროს, მგლების მხრიდან თავდასხმის შემთხვევებიც იზრდება.

„ყველა სახის ძალმომრეობა“

არსებული შეფასებით, გასულ წელს საფრანგეთში ათასზე ცოტა მეტი მგელი იყო, რაც ცხრა პროცენტით ნაკლებია 2022 წელთან შედარებით. მგლების მოკვლა დაშვებულია ნახირის დაცვის მიზნით, მაგრამ მხოლოდ ძალიან კონკრეტულ პირობებში. ყოველწლიურად მგლების დაახლოებით 20 პროცენტი ნადგურდება და ხელისუფლებას სურს, მათი მოკვლის პროცედურები კიდევ უფრო გაამარტივოს. ბევრი ექსპერტი შიშობს, რომ მგლები მალე კვლავ საფრთხის ქვეშ აღმოჩნდებიან. „თუ მგლების დაცვა შესუსტდება და მათზე ნადირობა ყოველგვარი მიზეზის გარეშე გახდება შესაძლებელი, ეს მათ მიმართ ყველა სახის ძალმომრეობას გაუხსნის გზას“, – ამბობს შვედეთის სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა უნივერსიტეტის მკვლევარი გიიომ შაპრონი.

როგორც რომის უნივერსიტეტის პროფესორი, ზოოლოგი ლუიჯი ბოიტანი აცხადებს, „იმაზე გათვლა, რომ მგლების განადგურება ყველა პრობლემას მოაგვარებს, ილუზიაა და სასურველ შედგს ვერ მოიტანს“. მისი თქმით, ფოკუსირება უნდა მოხდეს მათი თავდასხმების პრევენციაზე ელექტროღობეებისა და მცველი ძაღლების დახმარებით, ასევე, სხვა ღონისძიებებით. ბოიტანი მიიჩნევს, რომ სხვა ცხოველებს, როგორებიც არიან, მაგალითად: გარეული ღორი, ირემი და ფრინველი, მგლებზე ბევრად მეტი ზიანი მოაქვთ. საფრანგეთში 2022 წელს მგლების მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურებაში 4 მილიონი ევრო იყო გადახდილი, მაშინ როდესაც გარეული ღორებისა და ირმების მიერ მიყენებულმა ზიანმა 65 მილიონი ევრო შეადგინა.

მგლებზე ნადირობის ინსტიტუციონალიზაცია ჯერ კიდევ IX საუკუნეში მოხდა, როდესაც „ევროპის მამად“ წოდებულმა ფრანკთა მეფემ კარლოს დიდმა „მეველეების“ („louveterie“) სამსახური შექმნა. ეს იყო მონადირეებისგან შემდგარი სპეციალური კორპუსი, რომელიც, ადამიანებისა და პირუტყვის დაცვის მიზნით, მავნე გარეული ცხოველების განადგურებაზე იყო პასუხისმგებელი. ეს ინსტიტუტი საფრანგეთში დღემდეა შემორჩენილია და „მეველე“ ლეიტენანტები ახლაც ნებაყოფლობით საქმიანობენ.

მითიური არსებები

1979 წლის ბერნის კონვენციის თანახმად, მგელი „მკაცრად დაცული“ სახეობა გახდა. შაპრონი ამბობს, რომ სწორედ ამ ნაბიჯმა მისცა ამ ცხოველებს საშუალება, კონტინენტი დაებრუნებინათ და წარმოშვა „მზარდი გაგება იმისა, რომ გარემოს დაცვა მნიშვნელოვანი ფაქტორია“. „მგლების გადარჩენა წარმატებული პროექტი გამოდგა, ჩვენ კი ბუნების დაცვის სფეროში არც თუ ისე ბევრი წარმატებული მაგალითი გვაქვს“, – დასძინა მან.

ძველ მითოლოგიაში ცხოველი ფართოდ გავრცელებული პერსონაჟია და საბავშვო ზღაპრებში მგლები ბოროტ არსებებად არიან წარმოჩენილნი.

„მრავალი თემის წარმოდგენაში მგლები იყვნენ და რჩებიან მონუსხვის, მოჯადოების ობიექტად“, – აღნიშნავს ნიკოლას ლესკურო, რომელიც საფრანგეთის სამეცნიერო კვლევით ცენტრში (CNRS) ადამიანებსა და ცხოველებს შორის ურთიერთობებს სწავლობს. მას ძველი ლეგენდებიდან შესატყვისი მაგალითები მრავლად მოჰყავს: მგელი, რომელმაც რომის დამაარსებელი ტყუპი ძმები გადაარჩინა; ფენრირი – სკანდინავიური მითოლოგიის საზარელი მგელი; ლურჯი მგელი – მონღოლების მითიური წინაპარი… „ადამიანებსა და მგლებს შორის მჭიდრო კავშირი შორეულ წარსულამდე მიგვიყვანს, რადგან ჩვენი ამჟამინდელი ძაღლები მგლების პოპულაციის შთამომავლები არიან და ამ შემთხვევაში ცხოველთა მოშინაურების უძველეს ფორმასთან გვაქვს საქმე“, – ამბობს ლესკურო. მისივე თქმით, მათ შორის ურთიერთობა „უდავოდ გართულდა“ დაახლოებით 10 000 წლის წინათ, ისეთი პირუტყვის მოშინაურების შემდეგ, როგორებიც არიან: ცხვარი, თხა, რქოსანი პირუტყვი და ღორი.

მსოფლიოში მგლების ერთ-ერთი წამყვანი ექსპერტი ბოიტანი მიიჩნევს, რომ როდესაც საზოგადოება რაღაც პრობლემის გადაჭრას ცდილობს, ამ დროს ძალიან მნიშვნელოვანია „ნებისმიერი ფუნდამენტალიზმის“ თავიდან აცილება. „მგელი არც წმინდანია, არც იდუმალი ცხოველი და არც ეშმაკი“, – დასძინა მან.

მგლების და ძაღლების ჰიბრიდი მთელ ევროპაში ვრცელდება