„ისეთი ამაყი, ლაღი და სრულფასოვანი არსად ხარ, როგორიც საკუთარ ქვეყანაში“…

„მე და ჩემს შემოქმედებით ჯგუფს ძალიან დიდი სურვილი გვაქვს, რომ როგორც კი ტრილოგია („ნანა“, „ქართული ფილმი“, „დაბრუნება“ – რედ.) დასრულდება, მსოფლიოში გაფანტულ ქართველ ემიგრანტებს შევხვდეთ, იტალიაშიც, საბერძნეთშიც, ესპანეთშიც და, რა თქმა უნდა, ჩვენს საყვარელ საქართველოშიც ჩავიდეთ“, – ამბობს ქართველი ჟურნალისტი, მწერალი და რეჟისორი ქეთი ორჯონიკიძე-ქეისი, რომელიც წლებია უცხოეთში ცხოვრობს, თუმცა იქაც ქართულ საქმეს აკეთებს და შვილსაც, რა თქმა უნდა, ქართულად ზრდის!

ქეთი, მახსოვს, 90-იან წლებში აქტიური პოლიტიკური ჟურნალისტი იყავით, რატომ გადაწყვიტეთ აშშ-ში წასვლა?

ვფიქრობ, რომ დაღლილი ვიყავი უტრანსპორტობით, უშუქობით, ომებითა და იმ პრობლემებით, რომლებიც 90-იანი წლების საქართველოში მრავლად გვქონდა. მაგრამ არავითარ შემთხვევაში არ მინდოდა დიდი ხნით წასვლა, ვგეგმავდი, მხოლოდ ერთი წელი გავსულიყავი, გამოცდილება მიმეღო, ინგლისურის კურსებზე მევლო და დავბრუნებულიყავი. ვერასოდეს წარმოვიდგენდი, რომ ჩემს საყვარელ ქვეყანას და საყვარელ პროფესიას დავტოვებდი ასე დიდი ხნით. ფიზიკურ განშორებაზე ვლაპარაკობ, თორემ სულიერად არცერთი წუთი არ დამიტოვებია ჩემი ქვეყანა.

უცხო ქვეყანაში თვითდამკვიდრება არ გაგიჭირდათ?

ძალიან გამიჭირდა და დღესაც მიჭირს. ეს პროცესი არ მთავრდება. არ მჯერა იმ ადამიანების, რომლებიც ამბობენ, რომ უცხოეთში ბედნიერები არიან. შეიძლება მეტ თანხას გამოიმუშავებენ ალბათ ზოგიერთები, მაგრამ, მოდი, აქაც რეaლურად ვთქვათ: ბევრი უცხოეთშიც არსებობისთვის იბრძვის, ისევე როგორც საქართველოში. ამიტომ ვფიქრობ, რომ გაქცევა – ეს, უბრალოდ, გლობალიზაციის სენია; ყველა გარბის, მაგრამ სად გარბიან, თვითონაც არ იციან. საქართველოში კი ამას უფრო ერთმანეთის წაბაძვით აკეთებენ. მაგრამ დამერწმუნეთ, ისეთი ამაყი, ლაღი და სრულფასოვანი არსად ხარ, როგორიც შენს საკუთარ ქვეყანაში.

ჟურნალისტმა რეჟისორობა რატომ გადაწყვიტეთ?

კინოში მწერლობიდან მოვედი. ბავშვობაში ჩემი მოთხრობები ჟურნალ „პიონერში“ ქვეყნდებოდა. კორესპონდენტად მუშაობისას ამის დრო აღარ მქონდა. ამერიკაში რომ ჩამოვედი, პროზას დავუბრუნდი, რადგან საოცრად იმოქმედა ჩემზე ემიგრანტულმა ისტორიებმა. ჩემი ყველა ნოველის გმირი რეალური პიროვნებაა.

ერთ ამბავს მოგითხრობთ, რომელიც ჯერ არც ერთ ინტერვიუში არ მომიყოლია: ახლად ჩამოსული, მანჰეტენზე მიმტანად ვმუშაობდი. მიმტანი ფიზიკურად მუშაობს. მარტივად რომ ვთქვათ, ტვინი თავისუფალი მქონდა და ხშირად მომდიოდა მუზა, ამიტომ როგორც კი დროს გამოვნახავდი, ჩუმად ხელსახოცზე ვწერდი ნოველებს. დარწმუნებული ვიყავი, რომ ამას ვერავინ ამჩნევდა.

ერთხელაც ჩემი ნაწერები ყვავილის უკან შეუმჩნევლად დავდე. ჩემმა ბოსმა, რომელიც ასაკოვანი ქალბატონი იყო, აიღო და ჩემ თვალწინ გაანადგურა, ჩემს ქართულ ხელნაწერს კი ეშმაკის ნაჩხაპნი უწოდა. მე ტირილი დავიწყე. ჩემმა მრავალეროვანმა თანამშრომლებმა მანუგეშეს და ჩემი მხარე დაიჭირეს. თურმე ყველას სცოდნია, რომ ვწერდი, უბრალოდ, არ მაგრძნობინებდნენ. ყველა საოცრად კარგად მექცეოდა, რადგან არ უნდოდათ, ცუდად დამეხასიათებინა ჩემს ნოველებში მექსიკელი, ინდოელი, ბერძენი თუ ეკვადორელი, ყველა უფრთხილდებოდა თავისი ქვეყნის რეპუტაციას. ასეთი ისტორიები და თავგადასავლები მრავლად მაქვს და ალბათ ხანდახან უნდა მოვყვე ხოლმე.

რაც რეჟისორობა გადავწყვიტე, სამწუხაროდ, ნოველები აღარ დამიწერია, პირდაპირ სცენარებს ვწერ და ვნანობ, რომ დღემდე ვერ მოვაბი თავი წიგნის გამოცემას. რეჟისორობის სურვილიც იმიტომ დამებადა, რომ ნოველები დიდ ეკრანზე გადამეტანა. მაშინ ვერც კი წარმოვიდგენდი, თუ რა რთულია რეჟისორობა. ეს არის ურთულესი პროფესია, რომელიც მრავალ ფაზად და ეტაპებად იყოფა. ჩემი მრავალწლიანი ჟურნალისტური გამოცდილება საოცრად დამეხმარა ადამიანებთან ურთიერთობაში, რაც, ფაქტობრივად, რეჟისორისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია.

მიუხედავად ბევრი წინააღმდეგობისა,  გადაიღეთ ფილმები, რომლებიც  ემიგრანტულ ცხოვრებას  ეხება. ფილმში „ნანა“ მთავარ როლს ცუცა კაპანაძე ასრულებს, „ქართულ პურში“ კი – ბატონი კახი კავსაძე. „ნანა“  ბერლინალეზეც აჩვენეს. ფილმმა  კინოკრიტიკოსების საკმაოდ დადებითი შეფასება დაიმსახურა, აშშ-ში ერთ-ერთ ფესტივალზე კი „ამომავალი ქალი რეჟისორი“ გიწოდეს… უცხოეთში მაყურებლის დიდ ინტერესს იმსახურებს „ქართული პურიც“.  საქართველოს შესაბამისი სახელმწიფო უწყებები რამდენად ინტერესდებიან თქვენი პროექტებით?

2010 წელს თბილისის საერთაშორისო ფესტივალზე ჩემი პირველი ფილმი „თუთიყუში“ იყო წარმოდგენილი. ამის შემდეგ საქართველოში აღარავინ დაინტერესებულა ჩემი შემოქმედებით. მქონდა მცდელობა, ფილმები გავგზავნე ფესტივალებზე, ტელევიზიებს შევთავაზე, გადაღების დროს რაღაც წერილებსაც ვგზავნიდი, ხან დახმარებას ვთხოვდი შესაბამის ორგანოებს, მაგრამ პასუხიც კი არ გაუციათ. ვფიქრობ, რომ ჩემი ფილმები ძალიან პატრიოტული და ეროვნულია,  დღევანდელ საქართველოში კი უფრო სხვა რაღაცებია მოდაში. სამაგიეროდ, არაერთმა  საერთაშორისო ფესტივალმა და ორგანიზაციამ მომანიჭა ჯილდო, მრავალ ქვეყანაში ვიყავით, 2015 წელს კი ბერლინალეზეც მოვხვდი.

იმას, რომ საქართველოს მხარემ ყურადღება არ მომაქცია, ჩემთვის დიდი მნიშვნელობა არ აქვს. ჩემთვის მთავარი არ არის, ერთი ან ორი თანამდებობაზე დანიშნული პირი რას გადაწყვეტს. ჩემთვის მნიშვნელოვანია მაყურებელი. ამერიკელი მაყურებელი ჩემს ფილმებს ტაშს უკრავს და საოცარი ემოციით უყურებს. ქართველ ემიგრანტებს მოსწონთ ჩემი ფილმები, ტირიან, იცინიან, თბილი სიტყვებით მამკობენ და მადლობას მიხდიან. როცა მოვახერხებ და ფილმებს საქართველოში ქართველ მაყურებლამდე მივიტან, აი, მათი აზრი იქნება ჩემთვის მნიშვნელოვანი.

როგორ ფიქრობთ,  რა არის თქვენი ფილმების უპირატესობა?

ვიცი, რა მინდა და რას ვემსახურები. დარწმუნებული ვარ, სხვა რეჟისორებმაც იციან, რა არის მათი მიზანი.

პირველ რიგში, მინდა ჩვენს ემიგრანტებს შევახსენო, ვინ არიან და საიდან მოვიდნენ, რადგან ძალიან ადვილია შთაინთქა დღევანდელ გლობალიზაციაში ისე, რომ არც კი გაგახსენდეს, ვინ ხარ. სხვათა შორის, ბევრი შემხვედრია ასეთი უსამშობლო ადამიანი, მათ შორის, ქართველებიც – რამდენიც გინდა.

მეორეც, ჩემი მიზანია, საქართველოს მოქალაქეებმა ნახონ, თუ რა არის ემიგრაცია და რა სიძნელეებთანაა დაკავშირებული.

მესამე და ალბათ ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი მიზანია, რომ ჩემი ფილმებით უცხოელ მაყურებელს გავაცნო საქართველო. და აი, აქ მაქვს პატარა უპირატესობა: ჩემი ფილმები ორ ენაზეა და ამიტომ ადვილად იღებს მას ინგლისურენოვანი მაყურებელი, რომელსაც მაინცდამაინც არ უყვარს სხვა ქვეყნების ფილმების ყურება.

როგორც ვიცი, ახალ ფილმზე მუშაობთ და თემა ისევ  ემიგრანტების ცხოვრებაა. რა ეტაპზე ხართ?

ეს ჩემი დიდი ხნის პროექტი იყო, რომლის რეალიზებასაც იმდენ ხანს მოვუნდი, რომ მსახიობების შეცვლა მომიწია ასაკის გამო. რა თქმა უნდა, კვლავ არსაიდან ჩანდა დაფინანსება და ბოლოს და ბოლოს, ავდექი და, „ცარიელი ხელებით“ მაინც გადავიღე. ფილმი „დაბრუნება“ ამჟამად მონტაჟის პროცესშია. ეს იქნება მესამე ნაწილი ტრილოგიისა, რომელშიც, აგრეთვე, შევა „ნანა“ და „ქართული პური“. „დაბრუნება“ ყველაზე მტკივნეულ თემას ეხება, წლების მანძილზე დაშორებულ ოჯახებს. როცა ორი ადამიანი წლობით არის დაშორებული ერთმანეთისგან, რაც არ უნდა დიდი სიყვარული იყოს მათ შორის, ყოველთვის არა, მაგრამ ხშირად მესამე ან მეოთხე ადამიანი დგება მათ შორის. ნიკაც, ფილმის მთავარი პერსონაჟი, წლებია, რაც ამერიკაშია გადმოხვეწილი. როგორც მრავალი ემიგრანტი, ისიც თავის მეუღლეს და შვილს ეხმარება აქედან, მაგრამ დრო გადის და ახალგაზრდა წყვილის სიყვარულს თითქოს ბზარი უჩნდება.

გაქვთ საშუალება, რომ ფილმები ისეთ ქვეყნებში უჩვენოთ მაყურებელს, სადაც ბევრი ქარველი ემიგრანტია – მაგ., იტალიაში, საბერძნეთში?

ამის ძალიან დიდი სურვილი გვაქვს მე და ჩემს შემოქმედებით ჯგუფს. როგორც კი ტრილოგია დასრულდება, გვინდა, რომ მსოფლიოში გაფანტულ ქაართველ ემიგრანტებს შევხვდეთ, იტალიაშიც, საბერძნეთშიც, ესპანეთშიც და, რა თქმა უნდა, ჩვენს საყვარელ საქართველოშიც ჩავიდეთ.

 თქვენს მეუღლეს არ გაგვაცნობთ? საქმიანობაში ის რომ არ გიწყობდეთ ხელს, ამდენს ალბათ ვერ შეძლებდით…

ის, რომ მე ფიზიკურად შევძელი და ამერიკაში უნივერსიტეტი დავამთავრე, რა თქმა უნდა, ზოგადად, ჩემი ამერიკელი მეუღლის დამსახურებაა, მაგრამ სიმართლე რომ გითხრათ, არც ამერიკული ოჯახი და არც ქართული, ანუ ჩემი მშობლები და ძმა, მხარს არ მიჭერდნენ. არ უნდოდათ, რომ ახლიდან მესწავლა სიბერეში (იცინის), ისიც ისეთ „არარეალურ“ ფაკულტეტზე, როგორიც რეჟისორობაა. თავად განსაჯეთ, ეს ხომ დროსთან და ფულთან არის დაკავშირებული.

ვფიქრობ, რომ მარტო ვიყავი ამ ბრძოლაში, მხოლოდ ჩემი მეგობრები და ჩემი პროფესორები მამხნევებდნენ და სჯეროდათ ჩემი. ალბათ სწორედ ეს მაძლევდა ყველაზე მეტ ძალას და გაბედულებას.

რამდენი შვილი გყავთ?  ქართული ალბათ იციან…

მყავს ერთი გოგონა, 9 წლის ნათია ქეისი. შეთანხმებულები ვიყავით, რომ თუ გოგო გაჩნდებოდა, ქართული სახელი დაგვერქმია და თუ ბიჭი, ირლანდიური, რადგან ჩემი მეუღლის ოჯახის წევრები ირლანდიური წარმოშობის ამერიკელები არიან. ჰოდა, გამიმართლა და ნათია დაიბადა. რაც ნათია დაიბადა, არასოდეს  დავლაპარაკებივარ ინგლისურად, ყოველთვის ქართულად ველაპარაკები, ამიტომ იგი ჩვეულებრივად წერს და კითხულობს ქართულად, ქართულ მწერლობასა და ისტორიასაც კარგად იცნობს.

ერთ პატარა ამბავს მოგიყვებით, თუ როგორ დიპლომატიურად იყენებს ნათია თავის ორენოვნებას. ერთხელ, ვფიქრობ, 3 ან 4 წლის იქნებოდა, დაინახა, რომ თავისი ამერიკელი პაპა ნათიას ჭიქიდან სვამდა წყალს. ნათიამ პაპას გაუღიმა, ინგლისურად უთხრა – როგორ ხარო, მოვიდა ჩემთან და ქართულად მითხრა – დედა, პაპა ბავშვის ჭიქიდან სვამს წყალს და ჭიქა გამოართვიო.

რა მოგწონთ ყველაზე მეტად ამერიკაში? თუ არის რაიმე ისეთი, რის დამკვიდრებასაც მშობლიურ ქვეყანაში ისურვებდით?

მომწონს, რომ ყველა თავის საქმით არის დაკავებული. ჩვენთან ყველა პოლიტიკოსია, რაც საშინელი სენია. ჯერ ვფიქრობდი, რომ გაჭირვების ბრალი იყო, მაგრამ არ მგონია, იმიტომ რომ არც ამერიკაში ულხინთ: ყველა ხომ არ არის იურისტი და ექიმი?! არიან ადამიანები, რომლებიც ძალიან დაბალ ანაზღაურებაზე მრავალი საათი მუშაობენ, მაგრამ ისინი თავისი საქმით არიან დაკავებულები. შრომაზე აღარაფერს ვიტყვი.

ბევრი დადებითი თვისება ახასიათებთ ამერიკელებს, მყარი ოჯახები აქვთ, ჯანსაღი ცხოვრების წესია მოდაში და ყველა ვარჯიშობს, ახალგაზრდებიც; სიგარეტი არ არის მოდაში და სირცხვილად ითვლება, თუ მოწევ; ექიმები მოხუცებს ისევე აქცევენ ყურადღებას, როგორც ახალგაზრდებს, ტელევიზია კონტროლდება და ისეთ უზნეო სცენებს, საქართველოში დისკომფორტს რომ მიქმნიდა ოჯახის წევრებთან, აქ ვერ ნახავ. რა ვიცი, კი ყვირიან ჩვენთან გარყვნილი ამერიკა არ გვინდაო, მაგრამ ჩვენთან რომ აკეთებენ გადაცემებს, ჩვენთან რაზეც საუბრობენ  და ჩვენთან როგორ ფილმებსაც უშვებენ, მასეთი აქ არაფერი მინახავს. მოკლედ, ეს ალბათ ცალკე წერილის თემაა, თუ როგორია რეალური ამერიკა.

21-ე  საუკუნეში ყველა თავის გადარჩენაზე ფიქრობს. როგორ გგონიათ, სამშობლოს სიყვარული მეორე პლანზე ხომ არ ინაცვლებს?  ემიგრაციაში მყოფი ქართველები დაუბრუნდებიან საქართველოს?

ერთ თავყრილობაზე მოვხვდი, ძალიან ბევრი ქართველი შეიკრიბა, სუფრაც ქართული იყო გაშლილი, სამღვდელოებაც ესწრებოდა და სადღეგრძელოებიც ისმებოდა. უცებ ძალიან ცუდად ვიგრძენი თავი, ვიგრძენი, რომ რაღაც მაწუხებდა; მივხვდი, რომ რაღაც აკლდა ამ სუფრას, რამაც  ჩემში პროტესტი გამოიწვია. მიჭირს ამაზე ლაპარაკი, რადგან მე თვითონ ვერ ვიძლევი მაგალითს, თავადაც უცხოეთში ვცხოვრობ, მაგრამ არცერთმა ქართველმა არ ახსენა სამშობლოში დაბრუნება. აზრადაც არავის მოუვიდა, რომ ნატვრით მაინც ენატრა დაბრუნება, ან უბრალოდ, „ტრიპაჩულად“ მაინც დაელია სადღეგრძელო.

ძალიან მიჭირს ამაზე ლაპარაკი, დაუბრუნდება თუ არა ეს ხალხი  საქართველოს. თუ ამაზე ვიღაც იფიქრებს – პატრიოტი პოლიტიკოსი, პატრიოტი ეკლესია, პატრიოტი ინტელიგენცია – და ემიგრანტების დასაბრუნებლად გაჩაღდება მიზანმიმართული კამპანია, რა თქმა უნდა, შესაძლებელი გახდება მათი დაბრუნება. მაგრამ, სამწუხაროდ, დღეს ასეთ საზოგადოებას ვერ ვხედავ, ვერცერთი მიმართულებით.

ფილმები ფილმებია, ქეთი, სიტყვით რას ეტყოდით ქართველ ემიგრანტებს?

მოდით, ვიფიქროთ დაბრუნებაზე! ჩვენს წინაპრებს არ ჰქონდათ დალხენილი ცხოვრება, მაგრამ არ გაქცეულან და არ მიუტოვებიათ საქართველო, მოგვიტანეს დღემდე ჩვენი ენა, მამული და სარწმუნოება. მოდი, დავუბრუნდეთ ჩვენს ულამაზეს საქართველოს და ის შრომა, რასაც უცხო ქვეყანაში ვდებთ, ჩვენს საკუთარ ქვეყანაში ჩავდოთ!

დაბოლოს, მეგობარსაც უპასუხეთ შეკითხვაზე: „ქეთი, რამ შთაგაგონა, რომ ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის თემაზე ფილმის გადაღება გადაწყვიტე? რა იქნება ფილმის იდეა და, საერთოდ, გვესაუბრე ფილმის შესახებ…“

მე და ზაირა მიქატაძე ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე შევხვდით ერთმანეთს და ჩვენი მეგობრობა დღემდე გრძელდება. ზაირა ვეტერანი ჟურნალისტია, აფხაზეთის ომში იყო და იქიდან საოცარ დღიურებს აწვდიდა ქართველ მკითხველს, რომელიც გაზეთ „რეზონანსში“ იბეჭდებოდა. ის დღესაც ამ თემებზე მუშაობს და აურაცხელ მასალას ფლობს. სწორედ ამიტომ გაგვიჩნდა სურვილი მე და ზაირას, რომ აფხაზეთის თემას მოვკიდოთ ხელი. ჯერჯერობით ჩამოყალიბების პროცესში ვართ, ზაირა ფიქრობს, რომ შერიგების თემაზე იყოს ფილმი, მე კი, სიმართლე გითხრათ, ვერ ვხედავ აფხაზეთის მხრიდან შერიგების  მცდელობას და ვფიქრობ, ჯერ ის უნდა მოვყვეთ, რაც უკვე მოხდა. დარწმუნებული ვარ, მე და ზაირა შევთანხმდებით და გამოვალთ რაიმე ერთიანი, საინტერესო იდეით.

დიდი მადლობა, ქეთი!  წარმატებებს გისურვებთ!

ესაუბრა თამარ ოთიაშვილი