გაეროს უახლესი ანგარიშის – „World Urbanization Prospects 2025“ მიხედვით, მსოფლიოში ყველაზე დიდი მეგაპოლისი ჯაკარტაა, რომლის მოსახლეობა 41.9 მილიონს აღწევს. ინდონეზიის დედაქალაქმა პირველად გადაუსწრო ტოკიოს და უსწრაფესი ურბანული ზრდის სიმბოლოდ იქცა.
უდიდესი მეგაპოლისების პირველი სამეული
1. ჯაკარტა (ინდონეზია) – 41.9 მლნ
ინდონეზიური მეგაპოლისი უკვე წლებია სწრაფად იზრდება. მოსახლეობის მკვეთრმა მატებამ ქვეყნის ხელისუფლებას ახალი დედაქალაქის (ნუსანტარა) მშენებლობისკენაც კი უბიძგა.
2. დაკა (ბანგლადეში) – 36.6 მლნ
მსოფლიოს უდიდეს ურბანულ აგლომერაციებს შორის მეორე ადგილი 2025 წელს დაიკავა დაკამ, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე ინტენსიურად მზარდი ქალაქია მსოფლიოში. ინფრასტრუქტურული დატვირთვა, მოსახლეობის სწრაფი ზრდა და ეკონომიკური ცვლილებები ქალაქის რეკორდულ ტემპში გაფართოებას განაპირობებს.
3. ტოკიო (იაპონია) – 33.4 მლნ
ტოკიო 2000 წლიდან იყო მსოფლიო ლიდერი მოსახლეობის რაოდენობის მხრივ, თუმცა წელს პირველობა ჯაკარტას დაუთმო. იაპონიის დედაქალაქი ამჟამად მესამე ადგილს იკავებს და კვლავ რჩება მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე თანამედროვე და ტექნოლოგიურ ცენტრად, თუმცა მისი ზრდა შედარებით შენელებულია, აზიის სხვა მეგაპოლისებთან შედარებით.
მსოფლიოს პირველი ათეული
გაეროს მონაცემებით, 2025 წლის ყველაზე დიდი ურბანული აგლომერაციების ტოპათეული ასე გამოიყურება:
- ჯაკარტა – 41.9 მლნ
- დაკა – 36.6 მლნ
- ტოკიო – 33.4 მლნ
- ნიუ-დელი – 30.2 მლნ
- შანხაი – 29.6 მლნ
- გუანგჯოუ – 27.6 მლნ
- კაირო – 25.6 მლნ
- მანილა – 24.7 მლნ
- კოლკატა (2001 წლამდე – კალკუტა) – 22.5 მლნ
- სეული – 22.5 მლნ
პირველი ათეულიდან ცხრა ქალაქი აზიაში მდებარეობს, გამონაკლისია მხოლოდ კაირო (ეგვიპტე), რომელიც აფრიკის ყველაზე მასობრივად დასახლებულ მეგაპოლისად ითვლება.
ამერიკაში უდიდეს ქალაქად კვლავაც სან-პაულუ (ბრაზილია) რჩება 18,9 მლნ მცხოვრებით. აფრიკაში კი სიდიდით მეორე მეგაპოლისია ლაგოსი (ნიგერია), სადაც 16 მლნ-ზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს (ნიგერიის მთავრობის 2018 წლის მონაცემებით).
გლობალური ტენდენციები
- მეგაპოლისების რაოდენობა ბოლო 50 წლის განმავლობაში რეკორდულად გაიზარდა – 1975 წელს მსოფლიოში მხოლოდ 8 მეგაპოლისი არსებობდა, ახლა კი მათი რიცხვი უკვე 30-ს აჭარბებს.
- მსოფლიოს მოსახლეობის თითქმის ნახევარი – 45%-ზე მეტი – დღეს ქალაქებში ცხოვრობს.
- 2050 წლისთვის პლანეტის მოსახლეობის უმეტესობა ურბანულ ზონებში იცხოვრებს.
სწრაფი უბრანიზაციის გამოწვევები
სწრაფი ურბანიზაცია ქალაქებს სერიოზული გამოწვევების წინაშე აყენებს: საცხოვრებელი ფონდი, ტრანსპორტი, გარემო, წყლის რესურსები და ინფრასტრუქტურა კრიტიკულ მნიშვნელობას იძენს, განსაკუთრებით ისეთ მეგაპოლისებში, როგორიცაა ჯაკარტა და დაკა.
დაკას მოსახლეობის სწრაფი ზრდა განპირობებულია როგორც დემოგრაფიული აფეთქებით, ისე სოფლის მოსახლეობის შემოდინებით, რომლებიც იძულებით ტოვებენ თავიანთ საცხოვრებელ ადგილებს წყალდიდობების, მიწის ეროზიისა და ზღვის დონის აწევის გამო – ამ პრობლემებს კლიმატის ცვლილება ამწვავებს.
ჯაკარტაც მსგავსი საფრთხის წინაშე დგას. ექსპერტების შეფასებით, 2050 წლისთვის ქალაქის მეოთხედი შეიძლება წყლის ქვეშ აღმოჩნდეს. წყალდიდობის რისკის გამო ინდონეზიის მთავრობა კუნძულ ბორნეოზე ახალ, ხელოვნურ დედაქალაქს – ნუსანტარას აშენებს. მიუხედავად ამისა, გაერო ვარაუდობს, რომ ჯაკარტის მოსახლეობა კიდევ 10 მილიონით გაიზრდება.
ამავდროულად, სწრაფი ზრდა იწვევს სოციალური დაძაბულობის ზრდას, პროტესტებს, ცხოვრების გაძვირებას და უთანასწორობის გაღრმავებას – განსაკუთრებით დაბალანაზღაურებად მუშაკებსა და კურიერებს შორის, რომლებმაც არაერთხელ გამოიყვანეს ხალხი ქუჩებში.
ნანა ძნელაძე
კომენტარები